En nee, dit artikel gaat niet over schoenen. Het gaat ook niet over dubbel klutsen wat je opa in klassieke auto’s met een ongesynchroniseerde versnellingsbakken nog deed.
Voor de kenner is het gesneden koek en de jongeling zal er vast eens van hebben gehoord: terugschakelen met tussengas en “heel-and-toe”. De video van Ayrton Senna in een Honda NSX Type-R op Suzuka is feitelijk het standaardwerk voor iedereen die wil weten hoe heel-and-toe eruitziet als het perfect gebeurt, de beelden check u HIER.
Gauw door naar de broodnodige theorie. Tussengas wordt gegeven tijdens het terugschakelen en met name bij achterwielaandrijvers die flink in de toeren worden gejaagd is het bijkans een must, mits de auto in kwestie is voorzien van een good ol’ handbak. Dat zit zo.
Er zijn drie verschillende onderdelen van belang bij deze uitleg en ze draaien allemaal. Het gaat hierbij om de motor, de as die de versnellingsbak ingaat en de as die de versnellingsbak uitgaat en het koppel richting differentieel en aangedreven wielen stuurt; oftewel de uitgaande as.
Ter illustratie schetsen we het volgende scenario. Je rijdt je op Zandvoort de ballen uit de broek en voor bocht X wil je terugschakelen van de vierde naar de derde versnelling. Op het moment dat de koppeling tijdens wordt ingetrapt, is de transmissie (dus in- en uitgaande as) losgekoppeld van de motor. Het toerental van de motor zal dus afnemen ten opzichte van het toerental van de transmissie, want die laatste wordt nog door de draaiende wielen “aangedreven” en je geeft geen gas. De motor zal dus enkel en alleen door het vliegwiel draaiende worden gehouden, maar het toerental daalt. Nu komt het belangrijke puntje!
Je trapt de koppeling in, het toerental van de motor daalt, je schakelt terug en laat de koppeling weer opkomen. Wat hiervan het gevolg is of kan zijn, is dat de motor plots meer toeren moet gaan draaien omdat de aandrijving vanuit de wielen ineens weer terug is. Motor en transmissie staan immers weer met elkaar in verbinding en dan ook nog in een andere overbrengingsverhouding, want je hebt een versnelling teruggeschakeld. De motor draait in de derde versnelling immers meer toeren dan in de vierde versnelling, als je een bepaalde snelheid rijdt.
Het toerental van de motor stijgt dus ineens omdat de transmissie door het aangrijpen van de koppeling plots weer in verbinding staat met het vliegwiel. Het moment waarop dit gebeurt gaat meestal gepaard met een schokje vanuit de koppeling. Je had waarschijnlijk al door dat het diezelfde koppeling is die onder dit verschil in toeren het meest te lijden heeft en da’s dan ook een van de redenen waarom het handig kan zijn om tussengas te geven. De andere reden is het “schokje” dat je voelt bij het op laten komen van de koppeling. In een voorwielaandrijver geen ramp want je schiet hooguit wat rechtdoor, maar achterwielaandrijvers kunnen kortstondig “vastlopen” en in de rondte gaan. No bueno!
Tussengas: daarom!
De oplettende lezer had al door dat er tijdens het afremmen en terugschakelen een verschil in toeren ontstaat tussen transmissie en motor. Bij het op laten komen van de koppeling moet dat verschil plots worden opgeheven en dat voel je aan een schokje of aan een uitbrekende achteras, als je pech hebt. Hoe dat kan worden opgelost? Simpel, een toefje tussengas!
Precies tijdens het intrappen van de koppeling (en dus tijdens het inleggen van een lagere versnelling) trap je kort het gaspedaal in om het toerental van de motor te laten stijgen en het schokje is weg. Zo simpel is het. Omdat je natuurlijk niet wilt stoppen met remmen tijdens het geven van tussengas, zul je kortstondig twee pedalen tegelijk in moeten trappen. Dit zijn de rem (die had je al ingetrapt) en het gaspedaal, waarmee je dat toefje tussengas geeft.
De bekendste en sowieso meest mannelijke methode om dit te bewerkstelligen is de zogeheten heel and toe-techniek. Hierbij rem je met de tenen van je rechtervoet. Door deze voet een stukje te draaien is het mogelijk om met je hiel het gaspedaal te blippen. In het begin is dit wellicht wat lastig, maar ook hier geldt dat oefening kunst baart. Bovendien geeft het aardig wat voldoening als je de techniek na wat oefening onder de knie hebt.
De pedalen van de McLaren F1
Helaas is het niet in elke auto mogelijk om deze techniek toe te passen en dat heeft te maken met de stand van de pedalen. Bij staande pedalen gaat het in elk geval het beste, maar die heeft niet elke auto. Bovendien staan de pedalen soms te dicht bij elkaar om de draaiing met je voet te kunnen maken. In dat geval rem je gewoon met de rechtervoet en geef je met de buitenkant van de voet (dus waar je kleine teen zit) een beetje gas tijdens het terugschakelen. Probleem opgelost.
Voor wie benieuwd was: op straat heeft het weinig zin om voor elke rotonde het gaspedaal te blippen tijdens het terugschakelen, maar met een achterwielaandrijver die flink op z’n falie krijgt is het bijkans een must. Overigens hebben steeds meer auto’s gerobotiseerde handbakken die volautomatisch tussengas geven voor soepele gangwissels. De handbak is echter nog niet vergeten, dus het kon wat ons betreft geen kwaad om alsnog aandacht aan deze materie te besteden.
Leuk artikel!
Goed artikel! Ik had het er laatst al met iemand over hoe het precies werkte en waar het nou goed voor was. Leuk om te lezen hoe het écht zit!
Doe me een lol en oefen dit op een rustige weg, want voor je het weet sta je stil als je het voor het eerst probeert :p Bij de meeste auto’s moet je trouwens aardig hard remmen wil de stand van je rempedaal zo komen te liggen dat je het gas kan aantikken. Op het circuit is dat ideaal maar op de openbare weg kan je in mijn optiek beter eerst remmen en dan vervolgens tussengas geven bij het terugschakelen. Op deze manier spaar je ook je koppeling en maakt het je rijstijl meer comfortabel :)
@sjouveur: klopt dat ‘heel & toe’en’ is eigenlijk lastig te doen op de openbare weg. Dat laatste wat je zei probeer ik de laatste tijd steeds meer te doen, geeft veel voldoening als het goed lukt.
@sjouveur: klopt. Het is te doen met langzamere snelheden, maar bij lange na niet zo makkelijk als wanneer je met 150 op een bocht af komt en een tandje terugschakelt bij veel hogere toeren. Hoe meer remkracht je nodig hebt, hoe makkelijker dat heel and toe wordt. Tussengas kan nooit kwaad, dat doe ik bijna altijd haha, zeker met een mooi uitlaatgeluid geeft dit een hoop voldoening
Gan San in de S2000 op de Ring. Ik heb nog een pre-productie VHS video liggen van Best Motoring. Die had ik als voorproefje gekregen toen op een met de hand ingespoelde videoband #nostalgie
On topic: ik probeer heel-and-toe ook meestal toe te passen en dat lukt over het algemeen best aardig maar bij lange na als deze heren hierboven.
Ik doe het af en toe wel eens voor de lol. Totaal niet nodig met mijn auto, maar het is geeft wel voldoening als je het perfect doet.
@baklava: haha precies. Vooral die voldoening als het lukt.
Ik ben er tijdens de dagdagelijkse ritten mee begonnen om uit te testen, en het is een quasi automatisme geworden. Zeer onnodig in het Belgische verkeer waar de helft van de chauffeurs zelfs de 70/90 snelheidslimiet niet weet te behalen, maar het geeft toch wat extra aan het normale autorijden.
Leuk artikel, met terug schakelen doe ik altijd met heel-and-toe schakelen, als je het eenmaal gewend bent gaat het volledig automatisch, of ik nou in mn swift of evo rijd of welke handbak ook, altijd heel toe terugschakelen!
Ben er absoluut geen held in moet ik zeggen. Met schoenen met dunne flexibele zolen en de juiste pedalen lukt het nog wel enigszins.
Op de motor is het toch een stuk makkelijker.
Idd leuk voor op het circuit, maar op de openbare weg echt niet nodig.
En heb liever die stuntpiloten ook niet voor me eerlijk gezegd.
Nog een tip. Probeer het niet voor de eerste keer als er een auto voor je rijdt.
In m’n Tesla wil het maar niet lukken. Ik heb alles al geprobeerd. Ik ben een prutser… :-(
Mooi stukje tekst, en ik zou de techniek best graag willen leren. Heb alleen op dit moment maar 2 pedalen in mijn auto. Gelukkig geeft de Selespeed automatisch tussengas bij terugschakelen, dus kan ik vooralsnog net doen alsof ik het beheers. ;)
@trustmeiamanengineer: Op tweewieler kan het trouwens wel, maar ook daar vergt het nog wat oefening voor mij.
@trustmeiamanengineer: op de tweewieler ontkoppel ik dikwijls gewoon, en laat het gas er gewoon op als ik terugschakel…
Doe het altijd met Assetto Corsa (T500RS+TH8A) en als ik de ring bezoek doe ik het ook. Maar gewoon in alledaags verkeer doe ik het eigenlijk nooit. In de vrachtwagen alleen bij terugschakelen, gebruik geen koppeling, alleen bij het wegrijden. Rev matching like a boss ;-p
@maxidyne: Waar ik werk zit een distributiecentrum in de buurt waar heel veel vrachtwagens komen, die rijden dan altijd langs de zaak. Machtig als vrachtwagenchauffeurs tussengas geven met bijvoorbeeld een Scania met een straight pipe!
@wimbraber: MAN TGX V8 met open uitlaat, maar kan ook dicht d.m.v een klep. Op de snelweg wordt het namelijk zeer eentonig dat gedender.
@maxidyne: Vet!
@maxidyne: netjes, geniet r maar van het is de laatste Liebherr/MAN V8 ;)
Daar mijn auto al wat leeftijd heeft, geef ik wel eens tussengas bij het terugschakelen, zeker als de bak nog koud staat. Terugschakelen gaat daardoor veel soepeler, dus het ontlast de versnellingsbak ( meer specifiek, de synchromeshen ).
Bij sommige auto’s is het bijna een must om de achteruitversnelling te kunnen inschakelen. Dat of eerst een heel klein beetje naar voor rijden, en dan pas in achteruit zetten.
In mijn vorige voorwiel aangedreven auto deed ik het ook automatisch al, of het nou nodig was of niet het werd een soort tweede natuur. Bij mijn nieuwe auto met achterwielaandrijving heb ik een handbak die het zelf al regelt, die van BMW en Mini doen dat tegenwoordig dus al zelf. Wel jammer dat ik het nu niet meer hoef te doen, maar met een beetje een moderne en gezapige motor merk je toch niet heel veel als je heel even snel het gaspedaal aantikt.
Vorige maand was ik met de vrachtwagen aan het rijden door de bergen. Omdat de weg nogal slingerende was het aardig aan poken. Vooral met afdelingen was het toch wel handig, om netjes te schakelen in koppeling maar ook de remmen te sparen. Zodat ik zoveel mogelijk gebruik kon maken van de motorrem. Best inspannend, maar leuk. Binnen Nederland gebruik ik het nauwelijks.
Ik doe dit met de M535i ALTIJD. Ook bij lagere toerentallen hoor je gewoon dat hij het niet graag heeft om de koppeling te laten opkomen. Oefening baart kunst, en het is moeilijker op lagere toerentallen, dus ’t is een goeie manier om te leren als je het nog niet doet!
@vinox: tussengas geven bij een bmw is altijd mooi, mn pa heeft een 325Ci met handbak, probeer het ook steeds vaker de laatste tijd. Heerlijk hoe snel zo’n bmw motor op toeren komt met een klein toefje gas!
Wat een eer :)
Voor mij zelfsprekend en bij het terugschakelen naar de twee en één ook nog eens dubbelkoppelen om de syncros nog meer te sparen.
Overlaatst met veel sneeuw moest de koppeling voor het eerst op 10000km een beetje werken bij het steeds loskomen uit diepe sneeuw en die ging direct stinken. Zo een gemakkelijk leven heeft die gehad ook al wordt het volle vermogen vaak genoeg aangesproken…
Meeste passagiers, ja allen eigenlijk op een handvol petrolheads na, hebben niet door dat dit gebeurt en als ik er hun op attent maak, snappen ze het nog steeds niet. Dat ze er niks van merken is alvast positief…
Stel vast dat het de meeste mensen (met een rijbewijs) het ook niks boeit zelfs al hebben ze een oppervlkkig autointresse…
Een automaat op sportieve wagens is vaak de beste keuze daarmee. Enkel jammer als daardoor de manuele bakken verdwijnen…
Doe dit enkel op de motor, daar is het met een dikke tweecilinder echt een must als je enthousiast rijdt. Bijkomend voordeel, het klinkt heerlijk!
@tuono: Misschien kun jij het me uitleggen! Waarom is het bij een tweecilinder noodzakelijk om tussengas te geven (tenzij slipperclutch etc.) en bij bijvoorbeeld een L4 niet of minder?
@mauritsh:
omdat een tweecilinder veel minder toeren maakt, en dus bij het afschakelen je heel snel richting begrenzer dondert. Je hebt dat graag zelf in de hand. Bovendien remt een tweecilinder veel harder op de motor dan een viericilinder, dus zo kan je dat mooi doseren.
@mauritsh: Poeperman stipt het al een beetje aan, een 2 cilinder remt (veel) meer af op de motor. Wanneer je bij hoge toeren terugschakelt en de koppeling lost treedt er veel motorrem op waardoor het achterwiel kan blokkeren. De toeren min of meer synchroniseren door een dot tussengas heft dit effect op waardoor de achterkant beter te controleren is.
Een viercilinder heeft minder motorremeffect waardoor het achterwiel ook minder snel protesteert tijdens het terugschakelen bij hoge toeren.
Tijdens normaal rijden is het voor mij echter niet nodig om tussengas te gebruiken bij terugschakelen. Als ik echter even een stukje aan het knallen ben is het allemaal wat fijner te controleren met een dot tussengas.
@Tuono: @poeperman hartelijk dank voor de uitleg! Het is me nu helder.
Ik deed ’t vroeger bij m’n toenmalige Honda Prelude gen 4 als ik ‘m heel zachtjes liet uitlopen naar ’t stoplicht en ik wilde ‘m al in z’n 1 hebben. Ander kreeg ik ‘m niet in de 1e versnelling voor ik helemaal stil stond…
@mrweird: dat heeft een reden.. misschien dat de meer technisch onderlegden het hier goed kunnen toelichten, maar een rijdende auto in zn 1 zetten is niet zo best
Als je het goed timed kan je zonder koppeling van versnelling veranderen. Dit vergt wel wat gevoel van jou met je auto. Mocht het goed gaan voel je niets, anders ga je tandjes poetsen en kan het een prijzig geintje worden!
Ik kijk uit naar resultaat van ieder! Succes!
Dit is echt compleet nieuw voor me.. btw, hoeveel nieuwe auto’s hebben zo’n gerobotiseerde handbak? En valt zo’n bak dan onder manueel of automatische versnellingsbak?
@alassad: automaat, je hoeft zelf niets tot nauwelijks iets te doen bij dat type bak. Een flipperbak uit een Lambo is een voorbeeld van een gerobotiseerde handbak.
Ik doe het altijd omdat het zo lekker klinkt ook (6-lijn)
Leuke techniek, leuk om het te kunnen. Maar dusdanig onnodig in het dagelijkse verkeer dat ik het zelf nauwelijks heb gedaan. En ik ben ook niet van plan om het te leren.
Na het lezen van dit artikel even snel de oude E46 330Ci uit de garage getrokken en geprobeerd of ik de techniek nog beheers. Helaas, het was weer even wennen. Bij de derde rotonde heb ik haar toch maar even dwars gegooid, uit frustratie. Met de F10 gaat het ‘m niet snel worden, want maar twee pedalen (overigens erg prettig in de dagelijkse file op de A59).
@turboost: Nog even een off-topic vraagje; heeft tussengas bij opschakelen zin? Mijn vader heeft me namelijk op het hart gedrukt dit te allen tijde te doen wanneer ik in de Defender rijd, ongeacht de ondergrond. Graag advies, want het kost een hoop extra brandstof en ik heb het idee dat ik er niets mee win of bespaar.
@turboost: rev matching is belangrijker. Er zit een zware koppeling in, en het laatste wat je wilt is dat een stilstaande synchro tegen een bijvoorbeeld 2500rpm draaiende synchro aan komt. Dan kun je er op de donder op zeggen dat de koppeling snel slijt.
De beste situatie (voor normaal/sportief rijden) is proberen te rev matchen, dus aandrijflijn voor en na de koppeling op hetzelfde toerental te krijgen. Stel: ik ga van 1-2, bij 200rpm. Ik weet dat ik in de 2 1500rpm moet, dus probeer ik de motor op 1500 rpm te krijgen. Zo minimaliseer je de wrijving tussen de 2 platen en dus de slijtage.
@peug206: driften wil je trouwens een hoger rpm inzetten voor de motor maar dat lijkt me logisch :-)
@turboost: Nee. Als je vlot opschakelt daalt het motortoerental net genoeg om bij de volgende versnelling te passen. Als je heel langzaam schakelt en heel hoog in de toeren zit gaat dit niet op, maar het laatste zal bij een Defender wel meevallen.
@turboost: de f30 met handbak geeft zelf tussengas.
Ook bij voorwielaadrijvers heeft het wel degelijk effect. Het gaat er niet om dat de wielen kunnen blokkeren, maar dat de koets zo min mogelijk beweegt (hier als gevolg van een extra duikbeweging). Hoe vloeiender je rijdt hoe sneller over het algemeen. Zeker als je een bocht inremt is tussengas een puik middel om die bocht strak te nemen
Waarom dit doen in dagelijks verkeer?
Omdat je dan ten allen tijde, ook tijdens het afremmen, in de optimale versnelling en toeren zit, altijd bereid om te accelereren en bv. een gaatje in het verkeer in te duiken. Niet aggressief, wel goed getimed. Ook zit je met een korte remweg reeds in de juiste versnelling voor je bocht.
Een actieve rijstijl, vind ik leuk. Gaat het wat sneller, dan gaat alles ook soepeler.
Bovendien bespaart het zoals reeds vernoemd de koppeling, en bij dubbelkoppelen ook de versnellingsbak.
Oefenen doe je op een plaats.
Sinds mijn eerste rwd rij ik altijd met heel and toe (eerder voorvoet en zijkant voet eigenlijk), een automatisme (maar geen automaat). Juist wanneer de pedalen te slecht staan op een leenauto moet ik gaan nadenken over de juiste techniek met juist die auto. Die is er ook trouwens, velen sturen een bocht in met de koppeling ingedrukt en/of gaan schakelen in de bocht en houden dan maar één hand aan het stuurwiel. Maken ze het echt bont zit die hand achterstevoren door het stuurwiel etc. Of schakelen eerst na de bocht. Maakt niet uit in de stad, maar als diezelfde persoon dat blijft doen aan hogere snelheden/’sportief’ rijden en het is glad of ze moeten uitwijken of op een andere reden het voertuig beheersen…
Tip: schakelen doe je dan best na het remmen, maar voor het insturen.
Er wordt veel te weinig aandacht besteed aan rijtechnieken vind ik. Eigenlijk veel belangrijker dan of een auto 1s sneller is hier of daar. Meer van dit.
@onehp: *veilige plaats
Bij het WTCC laten ze het ook regelmatig zien de pedalen dans.
tussengas doe ik bijna altijd, heel-toe doe ik als ik wat sportiever wil rijden. Maar niet bij elke auto staan de pedalen goed voor heel-toe te schakelen vind ik…
Ik deed het met mijn MX-5 vrijwel altijd, openbare weg of niet. Als je het onder de knie hebt dan wordt het een natuurlijk proces en voor je het weet voelt het vele malen minder comfortabel aan wanneer je het niet doet.
Nu had mijn auto een aftermarket uitlaat en ecu waardoor die backfirede bij het loslaten van het gas, het klonk tijdens heel-toe downshifts nog vele malen dikker.