Special: Brabus Smart ForFour (W454)

Het ging niet om eens slim idee, maar een slimme uitvoering.

Het moest het succesverhaal van Mercedes worden: de Swatch Mercedes Art, oftewel Smart. Ontsproten uit het brein van een Zwitserse budget-horloge maker en uitgevoerd door het oudste automerk ter wereld. Alles moest anders, nieuw en futuristisch zijn. Het idee van de MCC Smart was even eenvoudig als briljant. Het schortte in het begin wel even aan de uitvoering, de auto kende de nodige opstartproblemen.

Net als met de eerste generatie Mercedes-benz A-Klasse had DaimlerChrysler (het moederbedrijf van Mercedes en Smart) niet al teveel geluk met het bouwen van hun kleine auto’s. De A-Klasse was op hogere snelheid nogal, eh, dynamisch gezien erg flexibel. Lees: het ding viel om in de elandtest. Helaas kende de Smart soortgelijke probleem. Dynamisch gezien was de Smart City Coupe zo stabiel als voormalig kamerlid en tijdsgenoot Winnie de Jong.

We noemen de auto’s altijd een ‘Smart’, maar het was de bedoeling dat het een compleet merk zou worden. Met een range aan compacte auto’s moest Smart de onderkant van de markt bedienen. De A-Klasse was een C-segment auto, alles daaronder werd het territorium van Smart. Na de Smart City Coupé was de Smart Roadster de tweede exponent daarvan. Het idee van die auto was superslim. Met de techniek van de gewone Smart werd er een raszuivere sportwagen ontwikkeld, compleet met middenmotor en achterwielaandrijving.

De auto kende echter een lastige ontwikkelingsfase en uiteindelijk nogal wat chronische issues als betrouwbaarheidsproblemen en De Traagste En Meest Irritante Transmissie Ter Wereld. “Ja, daar wen je van zelf aan!” Klopt. Maar dat geldt bijvoorbeeld ook voor mensen die met schone sokken in iets nats staan. Dat went op den duur ook, maar het blijft irritant. De Smart Roadster koste Daimler behoorlijk wat geld (garantie-issues) en ondanks dat de City Coupe het in Europa zeker niet onaardig deed, kon Smart wel extra revenuen gebruiken. In 2001 werd de ‘Tridion 4’ Concept getoond. De visie van Daimler op een ruimere en meer praktische Smart.

Omdat er al vreselijk veel geld was geïnvesteerd in compleet nieuwe auto’s met grotendeels splinternieuwe techniek kon DaimlerChrysler niet nóg een keer een grote investering doen. Gelukkig is Chrysler al jarenlang innig aan het samenwerken met Mitsubishi. Op de Amerikaanse markt zie je dat heel sterk terug, waar veel kleine Dodges, Plymouths en Chryslers erg veel lijken op auto’s die we kennen als Mitsubishi. Voor Mitsubishi was deze samenwerking ook een groot voordeel, zo konden ze gemakkelijker toegang krijgen tot de Amerikaanse markt.

Wie het gamma van Mitsubishi bekijkt in die periode (zo rond 2002 – 2003) zal opvallen dat er ook toen best wel wat gaten in het gamma zaten. Een rally special in de vorm van de Lancer Evolution VIII? Jazeker, die was aanwezig. Maar een ‘gewone’ Lancer was er (nog) niet. Evergreens als de Colt en Galant waren behoorlijk op leeftijd aan het raken. Er was een redelijk geslaagde MPV (Space Wagon) en een range aan SUV’s (Pajero Pinin, Pajero Sport en Pajero). De meest succesvolle modellen kwamen van eigen bodem: de Space Star en de Carisma.

Voor Mitsubishi was het zaak om een betaalbare, compacte hatchback in het C-segment toe te voegen aan het modelaanbod. Het nadeel is dat de marges op dergelijke auto’s vrij klein is. Dankzij de import-tax voor auto’s buiten de EU zijn de marges te klein en kunnen de prijzen niet concurrerend genoeg zijn. Vandaar dat Nissan (Sunderland), Honda (Swindon) en Toyota (Burnaston) ook auto’s in het Verenigd Koninkrijk gingen produceren.

Kortom: Smart wilde een B-segment hatchback en Mitsubishi wilde een B-segment hatchback. Daar kwamen twee auto’s uit voort: de Mitsubishi Colt (afbeelding boven) en de Smart ForFour. Tegenwoordig is de Renault Twingo eigenlijk een Smart ForFour, maar dat was aan het einde van 2003 precies andersom. De Smart ForFour was niets anders dan een Mitsubishi Colt met een eigen koetswerk en interieur. Voor Smart maakte dat niet uit, in vrij korte rijd had het merk niet één model, maar een geheel range aan modellen.

Ook de motoren kwamen grotendeels bij Mitsubishi vandaan. De Smart ForFour was leverbaar met drie benzinemotoren en een diesel. De instapper was een 1.1 driecilinder die met zijn getokkel en gebulder je er constant aan herinnerde dat je de goedkoopste variant had gekozen. Ook waren de prestaties niet al te best. De motor had overduidelijk moeite om de gang in de auto te brengen. Niet alleen op papier (0-100 in 13,4 seconden, top van 165 km/h), maar op asfalt al helemaal.

Een trede hoger stond de 1.3 viercilinder die 95 pk wist te mobiliseren. Deze was qua prestaties (0-100 km/u in 10,8 sec, top van 180 km/u) acceptabel te noemen. Voor de 1.5 kon de omschrijving vlot gebruikt worden: 0-100 in 9,8 seconden en een top van 190 km/u. Voor de echte gierigaard was er een 1.4 liter driecilinder diesel.

Dit was in principe een A-Klasse dieselmotor, maar dan met een cilinder minder. Er was een versie met 68 pk en eentje met 95 pk. Net als de City Coupe was de auto er in drie smaakjes: Pure (kaal), Pulse (iets sportiever) en Passion (iets luxer). Overigens, over City Coupe gesproken: vanaf de introductie van de ForFour werd de naam omgedoopt naar ForTwo.

Om de verkopen lekker op gang te helpen introduceerde Smart twee actie-uitvoeringen. De ForFour ‘BlackBasic’ en de sportieve, luxe en kekke ForFour Sportstyle. De eerste is niet zo boeiend, maar die tweede was lekker compleet uitgerust qua luxe en had wat guitige Brabus-items meegekregen. Smart had goed afgekeken bij MINI. Een kleine auto voorzien van veel luxe items die eigenlijk een paar segmenten hoger thuishoren, overgoten met een premium-sausje. Een geheel veganistische langzaam getrokken le céleri-rave consommé is niets anders dan heet water, knolselderij en een bouillonblokje.

De Smart ForFour Sportstyle kon je prijstechnisch vergelijken met de MINI Cooper. In 2005 voegde Smart daar een MINI Cooper S concurrent aan toe, de Smart ForFour Brabus. Deze werd, hoe kan het ook anders, door Brabus ontwikkeld. Althans, alle extra opsmuk werd geregeld door de Duitsers. Het waren wel smakelijke toevoegingen. De ForFour Brabus kreeg standaard 17” lichtmetalen Monoblocks en een dikke bodyit. De ‘Tridion-kooi’ was zilver gespoten en de auto stond dichter bij het asfalt, waardoor het best een geinige auto was om te zien.

Het ding ging ook absoluut vooruit, alleen was dat niet dankzij Brabus, maar Mitsubishi. Onder de kap lag de 4G15 viercilinder turbo, in de (aller-)verste verte enigszins gelieerd aan de 4G63 die je vindt onder de eerder genoemde Lancer Evolution. De 4G15 was niet simpelweg de 1.5 met een turbo erop. Het blok had een 5 mm kleinere boring en een 1,2 mm kleinere slag, waardoor het nog altijd een lange-slag motor was, maar iets minder erg. In de Mitsubishi Colt CZT was het blokje goed voor 150 pk, maar bij Brabus vonden ze 177 pk pas hun naam waardig.

Niet alleen het uiterlijk en de motor kregen een welkome upgrade, ook het onderstel. Onder de 17” Brabus-velgen kreeg je Michelin Pilot Sport banden met 205/40 aan de voorkant en 225/35 aan de achterkant. Vooraan werd de auto met 30 mm verlaagd en achter met 28 mm, voor een indrukwekkende stance. De schokdempers kregen eveneens een upgrade, evenals de remmen die nu voor en achter geventileerd waren. Het totaalpakket was eigenlijk best interessant: de 1.5 turbo leverde 177 pk bij 6.000 toeren en 230 Nm bij 3.500 toeren. In zijn klasse zat de Smart ForFour Brabus behoorlijk aan de top.

In principe was er ook helemaal niet zo veel mis met de prestaties. Je kon naar de 100 km/u sprinten in 6.9 seconden en voluit kon je op de GPS 221 km/u aantikken. Het probleem was dat de Smart ForFour van huis uit geen sportieve auto is en dat merkte je. De besturing was nogal vaag en langzaam. Schakelen ging niet van harte en een fijne balans in het onderstel was er niet. Het was gewoon plankhard. Heel erg leuk voor 5 minuten, maar je merkte dat BMW dit veel beter voor elkaar had met de MINI Cooper S. Die was speelser, directer, agieler, communicatiever én comfortabeler.

Dat het nog meer hardcore kan, toonde Brabus op de Essen Motorshow aan het einde van 2005. Het was in feite een concept, maar zag er behoorlijk productierijp uit. De naam van de auto was verwarrend genoeg ‘Brabus ForFour’ in plaats van ForFour Brabus. Volgens Brabus was de auto voornamelijk een testcase om te kijken wat de marges waren van de auto. De auto was helemaal gestript, voorzien van een nog harder onderstel.

Ook de motor was opgepept. De 1.5 4G15 leverde nu 210 pk en 300 Nm. Deze werden losgelaten op de voorwielen, via een mechanisch sperdifferentieel. In combinatie met dikke velgen en een achterspoiler was dit de meest extreme ForFour. Volgens Brabus moest deze versie 235 km/u halen op de Autobahn. Om de boel goed tot een halt te kunnen brengen werden de remmen eveneens vervangen door grotere items.

De Brabus Smart was niet alleen ‘racy’, maar voelde van binnen ook echt aan als een raceauto. Alles was gestript. Geen interieurdelen of achterbank meer. De voorstoelen waren vervangen voor racestoelen met 5-punts gordels. Tevens zat er een dodemansknop in en was de auto voorzien van een rolkooi. Dat moest de veiligheid bevorderen, want de airbags waren verwijderd. Deze Smart ging nog een stapje verder dan bijvoorbeeld de MINI Cooper S John Cooper Works GP.

Van de Brabus Forfour werd er op de eerstvolgende Salon van Genève een productiemodel getoond. Deze kreeg de naam Brabus Smart ForFour SBR. De auto was iets minder extreem dan de concept car. Je kon de SBR eenvoudig herkennen aan de matgrijze lak. Jazeker, matte lak is iets wat 10 jaar geleden al niet meer nieuw was. Onderhuids kreeg je de 210 pk sterke motor om in 6,4 naar de 100 te knallen. In in het interieur waren zeer fraaie lederen sportkuipen gemonteerd.

We kiezen de de omschrijving ‘productiemodel getoond’ expres, want er werd alleen getoond hoe een productiemodel eruit zou kúnnen zien. Deze kwam er namelijk niet. Er schijnen er een handjevol pre-productie exemplaren gebouwd te zijn, maar officieel zijn ze nooit verkocht/geproduceerd. Sowieso ging het snel voorbij voor de ForFour, want in 2006 ging het model alweer uit productie. Ondanks alle goede bedoeling zat werkelijk niemand te wachten op een duurdere, premium Mitsubishi. De productie werd gestaakt na 2 jaar, terwijl het aanvankelijk de bedoeling was om de auto tot 2010 te produceren. De eerste Smart ForFour serie werd in 2003 gebouwd, slechts 173 stuks. In 2004 werden er 37.174 verkocht, in 2005 ging het om 49.729 exemplaren en in 2006 vonden 34.789 ForFours een nieuwe eigenaar. De overproductie werd in 2007 verkocht: 1.944 stuks. In totaal dus 123.809 exemplaren van de ForFour. Mitsubishi had zelf meer succes met hun Colt.

Zo snel als het merk groeide, zo snel kromp het ook weer in elkaar. In beide gevallen hebben we het over commerciële flops. De Smart Roadster had een dure ontwikkeling achter de rug. Erg jammer voor een auto die eigenlijk nog wel 20% aan ontwikkeling voor fit & finish kon gebruiken. De Smart ForFour kende veel minder kinderziektes. Sterker nog, mede dankzij het gebruik van degelijke Mitsubishi-techniek was de auto behoorlijk betrouwbaar.

Waarom is het dan toch een enorme flop geworden? Simpel: het ding was echt kneiterduur. Veel te duur voor wat je ervoor gaf. Het was de bedoeling van DaimlerChrysler om er een hippe hatchback van te maken. Op de persplaten was zelfs een foto te zien met een Smart ForFour, tezamen met een Volkswagen New Beetle, New MINI en Chrysler PT Cruiser. Auto’s die rechtstreeks gekocht werden vanwege hun design en daar, in het geval van de MINI en de Beetle, ook flink geld voor vroegen. Bij de klandizie werkte dit niet. Die zagen de visuele meerwaarde van een ForFour niet in.

Dat betekende dat bijna niemand ‘m bestelde. 2 jaar na de start van de productie werd de stekker uit het project gehaald. De fabriek in Duitsland, waar de motoren werden gebouwd, ging naar Daimler. De productiefaciliteit waar de auto’s werden vervaardigd, NedCar in Born, stond geheel voor Mitsubishi tot zijn beschikking.

De Smart ForFour valt daarmee in het rijtje auto’s die nieuw geen goede propositie waren. Gemiddelde rijeigenschappen, een semi-leuk uiterlijk, niet echt boeiende motoren en niet al te praktisch. Echter, als occasion is het een topper. De afschrijving heeft inmiddels zijn werk gedaan. Voor 2.000 euro heb je een behoorlijk keurig exemplaar, terwijl een MINI of Beetle van dezelfde leeftijd een stukje meer moet kosten. Zie het hele Smart ForFour project een beetje als de Maybach. Niet qua luxe, maar qua succes. In basis een goed product, alleen BMW wist het net wat succesvoller te vermarkten. Net als met een Maybach heb je als occasion er wel een gave auto aan. Zeker als Brabus.