Waarom we Alfa Romeo mogen danken voor Ferrari’s bestaan

Leesvoer op de vrijdagvond.

Toen Alfa Romeo aan het eind van 2017 aankondigde weer in de Formule 1 te stappen, was de vreugde alom groot. De naam was immers sinds het begin van de Formule 1 aan de sport verbonden. Nu, een jaar nadat het project met Sauber van start ging, maakt de Italiaanse autofabrikant bekend dat het team enkel nog de naam van de autofabrikant zal dragen: Alfa Romeo Racing, zo dienen we het voortaan te noemen.

De ironie van het verhaal is dat de equipe tegenwoordig door het leven gaat als satellietteam van Ferrari. De Scuderia deelt tot op zekere hoogte zijn kennis met het team, geeft het gratis zijn krachtige motoren en ook het rijdersduo is volledig roodgekleurd: met Kimi Raikkonen, die zijn carrière ooit bij Sauber begon, won het in 2007 de wereldtitel en Antonio Giovinazzi is de meest verse vrucht die het van de FDA-boom heeft geplukt. Hoe je de situatie ook bekijkt, in iedere vorm is Alfa Romeo vandaag de dag een ondersteunende, minderwaardige kracht. Ook buiten de Formule 1.

Het inmiddels zo grote, fantastische Ferrari van nu nam echter zijn eerste vaste vormen aan onder Alfa Romeo. Aan het begin van de twintigste eeuw waren de rollen meer dan omgedraaid.

Enzo Ferrari, een ambitieuze jongeman uit Modena met een reusachtige wilskracht, bereikte halverwege de Eerste Wereldoorlog de leeftijd om zich te mogen aansluiten bij het leger. Het was echter niet de oorlog zelf die een grote invloed op de jonge Ferrari had. Nee, juist een golf van griep die destijds door het land ging en de levens van zijn vader en zijn broer eiste, kwam hard aan bij Enzo. Hiermee verloor hij namelijk de man die hem de inspiratie van zijn leven had gegeven. Jaren eerder had zijn vader hem meegenomen naar een race op het circuit van Bologna. Aldaar had de tienjarige knul Felice Nazzaro heldhaftig zien strijden met Vincenzo Lancia en besloot hij na afloop van het gevecht zelf ook autocoureur te willen worden.

Na de oorlog besloot Ferrari zijn dromen actief na te gaan streven. Enzo verliet zijn thuishaven en ging op weg naar Turijn, waar hij zijn zinnen had gezet op een baan bij FIAT. Echter, toen hij aanklopte bij de autofabrikant werd hij afgewezen. Hiermee werd zijn droom prompt aan diggelen geslagen.

Zwaar teleurgesteld en met een verdwaalde traan in zijn ooghoek probeerde Enzo Ferrari het bij Costruzioni Meccaniche Nazionali, dat veel kleiner was dan het toen al gigantische bedrijf uit het kille noorden. Bij CMN vond hij in zijn rol als testcoureur vlug zijn draai. Dankzij zijn vlotte babbel en redelijke talent wist hij zich binnen korte tijd op te werken tot volwaardig autocoureur. Een opstap naar het veelbelovende Alfa Romeo, destijds eveneens een relatief kleine operatie, lag zelfs op de loer. Met zijn optreden tijdens de Targa Florio van 1919 – die hij overigens niet uitreed – reed hij zich voldoende in de kijker en als gevolg daarvan kregen andere teams langzaam maar zeker interesse in zijn stuurkunsten.

Enzo proefde in 1920 voor het eerst de vruchten van zijn harde werk, want in dat jaar mocht hij aansluiten bij het raceteam van Alfa Romeo. Hoewel Ferrari dat jaar eindigt op een nette tweede plaats in de Targa Florio, zijn de resultaten van Enzo verder weinig indrukwekkend. Pas in 1923 behaalt hij een belangrijke zege op het Circuito del Savio en bewijst hij zijn kunnen door de race van kop tot staart te leiden. Echter door het kleine aantal tegenstanders is de overwinning minder glansrijk dan hij wellicht had gehoopt. Toch is de wedstrijd en met name Ferrari’s klassering van groot belang voor het verloop van de geschiedenis. Na afloop van de race krijgt hij van de ouders van een overleden gevechtspiloot uit de Eerste Wereldoorlog een schild met daarop de Cavallino Rampante, ofwel het Steigerende Paard.

Ferrari begint zich met ieder optreden steeds beter te realiseren dat hij een carrière als manager behoort na te streven. Wanneer hij niet actief is op het circuit verkoopt hij auto’s voor Alfa Romeo en beweegt hij zich als een kameleon door het bedrijf. Hoewel de man soms niet eens officiële functie binnen het bedrijf heeft, weet hij toch allerlei positieve veranderingen in beweging te zetten. Het meest trots is hij destijds op het aantrekken van twee figuren, Luigi Bazzi en Vittorio Jano, die bijzonder veel voor het sportieve succes van Alfa Romeo zullen betekenen. In wat we zonder twijfel een wraakactie kunnen noemen lokt hij beide mannen weg bij FIAT.

Ondanks het doorslaande succes van Alfa Romeo breiden de Italianen er halverwege de jaren twintig een einde aan. In het belangrijkste kampioenschap waaraan het raceteam meedoet worden de motoren veranderd, een van zijn beste coureurs, Antonio Ascari, overlijdt tijdens een wedstrijd en als klap op de vuurpijl is er ook nog een economische crisis.

Hier ziet Enzo echter zijn kans. Ferrari was wellicht een verdienstelijk coureur, ten opzichte van zijn collega’s miste hij absoluut het nodige talent. Toen daarbij ook nog het overlijden van Ascari kwam, besloot hij het racen op een lager pitje te zetten om zich bijna volledig te richten op zijn taak als manager. Door hier en daar de juiste mensen te manipuleren weet hij Alfa Romeo er in 1929 van te overtuigen hem zijn eigen raceteam op te laten richten: Scuderia Ferrari is een feit. Het plan is gunstig voor beide partijen; Alfa Romeo kan pronken met de overwinningen, maar is in staat de verliezen weg te wuiven, allemaal terwijl Ferrari zijn zin krijgt en een eigen raceteam mag leiden.

Aanvankelijk schrijft Scuderia Ferrari een aantal rijke amateurs in die slechts in actie komen bij kleine evenementen en de activiteiten van het team kunnen financieren. Gaandeweg komen er nieuwe gezichten bij die eveneens goed in de slappe was zitten, maar wél redelijk kunnen sturen. Weer iets later komen amateurs amper nog in actie. Het team heeft zichzelf voldoende kunnen bewijzen en de naam gaat in het wereldje rond als een sterk brandend vuur. Aan het begin van de jaren ’30 rijden er enkel nog supertalenten voor het team, zoals de kleine held Tazio Nuvolari en de formidabele Rudolf Caracciola.

Aan het eind van 1933 besluit Alfa Romeo officieel partner te worden van de Scuderia Ferrari. Een slechte timing, want op dat moment begint men in Duitsland door de opkomst van Hitler net zijn pijlen te richten op wereldoverheersing. Ook in de autosport verwacht Der Führer niets minder dan de eerste plaats. De Duitsers hebben dusdanig veel Reichsmarken over voor het ultieme succes dat eigenlijk niemand anders kans maakt op de overwinning. De Silberpfeilen van Auto Union en Mercedes domineren ieder circuit waarop zij verschijnen. In een laatste stuiptrekking weet Nuvolari, die na een uitstap naar Maserati op aandringen van dictator Mussolini alsnog door Enzo Ferrari wordt teruggenomen, de concurrentie een laatste keer te verslaan in een door regen overgoten wedstrijd. Uitgerekend tijdens de Grand Prix van Duitsland zegeviert ‘de Vliegende Mantuaan’ voor een publiek van ruim 300.000 mensen. Een huzarenstuk, waarbij zijn naaste rivaal meer dan twee minuten later pas over de streep komt.

Daarna valt de reputatie die Enzo Ferrari binnen Alfa Romeo heeft weten op te bouwen echter snel uiteen. Een jaar na die wonderbaarlijke zege op de Nürburgring Nordschleife wil Alfa Romeo niet langer dat de Scuderia Ferrari het officiële raceteam is. Het team wordt ontbonden en Enzo mag voortaan Alfa Romeo’s raceteam, Alfa Corse, leiden. Plezier beleeft hij er amper en na vele discussies en onenigheden besluit Ferrari te vertrekken. Alfa Romeo verbiedt hem zijn achternaam te gebruiken voor een nieuwe onderneming. Enzo blijft niet bij de pakken neer zitten en richt Auto-Avio Costruzioni op, waarmee hij andere raceteams kan ondersteunen. Even gaat dat goed, maar door de Tweede Wereldoorlog worden uiteindelijk zijn handen gebonden en kan hij zich niet meer bezighouden met de autosport.

Wanneer de oorlog op zijn einde komt, krijgt Ferrari het idee om straatauto’s te maken om zijn activiteiten in de autosport te bekostigen. Het is een gouden zet die vrijwel perfect samenvalt met de geboorte van de Formule 1, in 1950. Hoewel Ferrari met zijn raceauto’s in de jaren daarvoor ook successen boekt tijdens o.a. de 24 uur van Le Mans, vindt Enzo dat hij zijn oud-werkgever pas heeft verslagen wanneer hij ze vernietigt in de koningsklasse. Alfa Romeo is met Giuseppe Farina in zijn Alfetta 159 aanvankelijk vreselijk dominant, maar een jaar later begint het tij te keren. Tijdens de Grand Prix van Groot-Brittannië is het de Argentijnse José Froilán González die zijn Ferrari naar de hoogste trede van het podium stuurt. Enzo is in extase en huilt tranen met tuiten na de zege, maar beseft zich ook “dat hij hiermee zijn moeder heeft vermoord”, zo vertelt hij later.

Ferrari wint dat jaar nog twee Grand Prixs, eenmaal zelfs in eigen achtertuin. Waar de Scuderia op stoom begint te komen, is het einde voor Alfa Romeo juist in zicht. Farina wint in 1951 nog zijn tweede titel, maar de Italianen krijgen hun financiën niet op orde en verdwijnen abrupt van het toneel. In 1952 wordt Ferrari voor het eerst kampioen met Alberto Ascari, de zoon van de in 1925 overleden Alfa Romeo-coureur Antonio. En de rest, zo zeggen ze, is geschiedenis.

Beeld: goede Italiaanse combo, door @kp92