Het belangrijkste onderhoud is gedaan en de motor draait soepel zijn rondjes. Dit nodigt uit tot rijden! Helaas gaat het bij de eerste bocht al mis. Je blijft corrigeren en de carrosserie duikt in de buitenbocht richting asfalt. Overhellen, speling in de stuurinrichting, een algemeen gebrek aan grip. Dat kan beter.
In de afgelopen 30 jaar is er verschrikkelijk veel ontwikkeld aan onderstellen van auto’s. Moderne auto’s liggen vlakker op de weg en sturen vaak met meer precisie (hoewel soms zonder gevoel). Vooral bij de duurdere en meer sportieve auto’s is dit duidelijk merkbaar. De ontwikkeling is er op verschillende vlakken. Aan de ene kant veranderen de gebruikte materialen, aan de andere kant verandert het beeld hoe een auto zich dient te gedragen.
Tegenwoordig verwachten we van auto’s dat ze vlak op de weg liggen, niet te veel deinen en geen rare reacties in het stuur geven. Het liefst is de auto onderstuurd en begint deze vroeg maar rustig met glijden. Zo gaan we nooit te ver over de spreekwoordelijke grens. Dat lag 20 jaar geleden heel anders.
In een auto zijn er heel grof gezegd twee bepalende factoren voor het weggedrag. De geometrie van het onderstel en de gebruikte onderdelen en/of materialen. De geometrie bepaalt de grove wielstanden en vormt de basis van het karakter van jou auto. Veren, demping, rubbers en stabisatorstangen (de onderdelen) zijn verantwoordelijk voor de ‘vertaling’ van dit karakter. De interactie tussen voertuig, bestuurder en ondergrond. Zo kan een auto een zeer precies afgesteld onderstel en goede wegligging hebben maar door een ‘softe’ afstelling nog steeds geen bochtenridder zijn. Andersom kan je onder een auto heel harde veren en dempers monteren, als de wielstanden verkeerd zijn glijdt deze willekeurig alle kanten op.
Oudere auto’s beschikken meer dan eens over een prima ‘geometrie’ maar sturen als een natte dweil. Een BMW E30 of E36 met veel te veel speling op de veerpoten of het stuurhuis maar ook een Volvo 740 met zijn standaard extreem zachte demping en vering.
Met relatief eenvoudige ingrepen zijn de onderdelen weer helemaal op ‘modern’ niveau te trekken. Bovenaan het lijstje prijken: rubbers en kogels. Zitten je draagarmen, stuurstangen en veerpoten niet goed vast dan zal je nooit een goede wegligging krijgen. Controleer alle draaiende delen van het onderstel op speling. Vervang vervolgens in ieder geval de belangrijkste en meest belaste rubbers.
Fusee Kogel: je vindt hem onderaan de veerpoten. Alle krachten op de voorwielen worden langs deze kogels gedirigeerd. Het is op de vooras de belangrijkste verbinding tussen je veerpoot en draagarm.
De rubbers die de meeste krachten opvangen zijn het meest slijtage gevoelig. De grootste krachten werken in de langs- of rij-richting van de auto, de tweede meest belaste richting is (natuurlijk) de dwarsrichting. Van onderaf de auto bekijken en bepalen hoeveel rubbers de krachten in iedere richting opvangen is een goed begin. Heb je een starre achteras dan is het altijd aan te raden de verbindingen met de panhardstang te verversen. Deze vangt vrijwel alle dwarskrachten op. Bij voorwielen zijn in ieder geval de fusee kogels een gevoelig punt. Is het beestje 15+ dan kan het nooit kwaad om alle rubbers en (bijna) alle kogels te vervangen als het budget het toelaat. Zelf controleren op speling kan door met de hand flink aan draagarmen en wielen te trekken. Grote spelingen merk je dan snel.
Eenmaal klaar met vervangen is het belangrijk de uitlijning (wielstanden) na te kijken. Het beste of makkelijkst gebeurt dit bij een (garage) bedrijf met de juiste apparatuur. Per model zijn er grote verschillen van ‘ingewikkeldheid’. Heb je geluk (of een oude Volvo..) dan hoef je alleen de sporing na te kijken.
De sporing is de mate waarin wielen bij stilstand rechtuit wijzen. Voorwiel- en vierwielaangedreven auto’s hebben in de regel uitspoor op de sturende wielen, achterwiel aangedreven auto’s toespoor.
Camber zegt iets over de hoek die een wiel in verticale stand met de weg maakt. Voor meer grip in bochten wordt vaak negatief camber toegepast. Positief camber wordt nog wel eens toegepast om een (achterwiel aangedreven) auto meer onderstuurd te maken.
Zo, dat is dat. De auto speling is er nu als het goed is uit. Wellicht helt de auto nog flink over, het weggedrag zou weer voorspelbaar moeten zijn. Volgende keer grote verbeteringen in hardware met: vering en demping.
Caster zegt iets over de hoek die de veerpoot maakt in de lengterichting van de auto met als draaipunt de as. Sommige auto’s (Citroën DS, C6) hebben “0” caster, de meeste auto’s hebben positief caster. Een eigenschap van positief caster is dat onder het rijden de wielen vanzelf weer vooruit gaan wijzen. Positief caster zorgt tevens voor een toenemend positief camber op het binnenste sturende wiel en een toenemend negatief camber op het buitenste sturende wiel.
Ja, het onderstel van mijn auto wil ik ook binnenkort eens een redelijke update geven: stabilisatorstang achter, dikkere stabilisatorstang vóór, veerpootbrug vóór, polyurethaan bussen en eventueel verlaging. Ik heb het gevoel dat ik niet met m’n standaardbakkie heel veilig over de Nordschleife kan rossen..
Bedankt voor het mooie artikel!
@Jochempie:
gewoon alles bestellen .. kost allemaal verbazend weinig ..
en dan de @mout procedure volgen ..
@lincoln: Heb uiteindelijk besloten om eerst maar m’n remmen een upgrade te geven, ik kocht m’n auto met redelijk kromme schijven. Ik ga m’n Paseo spulletjes gelijk vervangen voor wat aftermarket EBC spul voor de Starlet P9 GT Turbo. Ze zijn in bestelling!
@Jochempie:
mooi zo ..
gewoon een beetje aandacht aan dat ding besteden ..
is toch een soort van obscuur “klassiekertje” ..
of tenminste .. ik kijk altijd effe om ..
Zeer interessant stukje voor de leek, gaan we dit nu weekelijks terugzien en elke keer een stapje/niveau hoger?
Lijkt mij een waardevolle aanvulling voor autoblog!
weer een leuk en leerzaam stuk, al miste ik 1 ding.. de wiellagers :) heeft dan ook niet direct iets te maken met wegligging maar als je dan toch in die omgeving aan het sleutelen bent kan je net zo goed die even controleren :)
@dennisr: Als er iets mis is met wiellagers merk/hoor/voel je dat snel genoeg hoor :P
Maar ach, die goede oude tijd van ‘mechanische’ auto’s; je kon er zo heerlijk aan sleutelen; tegenwoordig kun je beter een cursus firmware-hacken volgen als je aan je auto wil klussen :(
@dawwg: valt nog best mee hoor :P in de nieuwe auto’s zit idd heel wat elektronica, maar ik werk ook bij een garage en er is nog genoeg te doen, en als het wel met elektronica is zet je de computer er aan en hij zoekt het probleem voor je op, scheelt heel veel tijd :mrgreen: maar valt al met al gerust mee :)
Mooi artikel over belangrijke zaken. Mooie foto’s ook!
Goed stuk zeg!
Deel 1 had nog een aardig open deur gehalte – en daar is niks mis mee.
Maar waar garages in de rij staan om olie, filters, remmen en snaren te vervangen, lukt het maar zelden om ze te laten kijken naar deze zaken. Mijn huidige auto is in topconditie qua motor, maar na 180000 km verdient het onderstel aandacht. Toch wil noch mijn dorpsgaragist, noch de Kwikfit, noch de dealer het onderstel eens goed onder de loep nemen. Ik weet zeker dat dempers achter en rubbers, scharnierpunten en stabilisators steken laten vallen. Jammer, want ik zou ze graag even meepakken.
@mout: zou ik toch echt een fatsoenlijke garage opzoeken :P overigens word er sowieso met APK naar gekeken, als het goed is.. en ik kijk er zelf vaak ook met een grote beurt na, en als je er om vraagt natuurlijk sowieso.. en tja.. kwikfit doet alleen het makkelijke werk toch ? :lol:
@dennisr: Ligt aan de auto, maar een specialistische garage of een liefhebber opzoeken. Die willen dit soort dingen vaak graag doen!
@joosthoeve: ahja gaat natuurlijk om een oude wagen, maja ik persoonlijk zou de klant graag helpen :D maar is misschien ook wel weer logisch dat een ongeïnteresseerde zak er geen zin in heeft.. :lol:
@mout:
Om wat voor wagen gaat het?
@mout:
easy .. je zoekt gewoon zo,n ouwe grease monkey op ..
ouder dan 65 jaar verplicht ..
en te herkennen aan eeuwige olie onder zijn nagelriemen ..
elk dorp heeft er wel 1 ..
en dan kruip je gezellig met z,n tweeen onder de brug ..
alles even noteren en bestellen ..
de week daarop monteren ..
en je hebt weer een gloednieuwe auto ..
@lincoln: kan met sommige auto’s wel een probleem zijn dat de onderdelen niet te bestellen zijn.. maar natuurlijk altijd wel ergens te vinden..
@dennisr:
onzin ..
ofteminste .. voor Amerikaanse meuk is alle meuk van laatste 60 jaar nog gewoon op voorraad .. meuk ..
@lincoln: Voor amerikanen dan.. :D niet voor alle oude auto’s denk ik, maar misschien bij die specialisten, zoals je noemt, wel :D
@lincoln: Vergeet niet dat je na montage van de nieuwe ophangingsdelen de auto moet laten uitlijnen door een specialist.
@T16: hoeft niet persee, als jij iets vervangt, en je stelt hem voor montage af op de oude, dan kan je het vaak vrij nauwkeurig doen.. als je het dan nog niet prettig vind inderdaad wel even door een garage laten doen :)
@T16:
een 65 jaar of oudere monteur is per definitie een specialist ..
@dennisr @joosthoeve @lincoln @jack_abarth @T16
Tsjonge, wat een meeleven. Zo’n greasemonkey zoeken, dat doe ik ook. Die 3 bedrijven waren deel van die zoektocht. Rond Wageningen heb ik er nog geen gevonden. Overigens is de Kwikfit hier een goed en professioneel bedrijf. Heel anders dan ik elders wel heb meegemaakt.
Mijn auto is een Mitsubishi Space Wagon 2001. Niet zo oud dat onderdelen schaars worden, maar wel zo impopulair dat er weinig keuze is. Heavy duty achterveren en achterdempers bijvoorbeeld zijn schaars.
Het is allemaal niet erg genoeg voor APK-afkeur (hoewel, die demper rechtsachter?), maar als je tests van het model leest, wordt het onderstel geprezen als ‘in balans’, ‘weinig overhellen’, ‘wegligging als een sedan’, ‘nauwkeurige besturing’. Dat zijn nou net niet de eerste termen waarmee ik mijn auto zou typeren :). Jammer, want motor, interieur en carrosserie zijn top. De onderdelen hoeven inderdaad weinig te kosten. Kogels, rubbers, bussen en zelfs stabilisators voor komen per stuk niet boven de €25,-.
@mout: Vreemd, een auto uit 2001 zouden ze toch nog wel moeten accepteren, populair of niet.. breek me de bek niet open over een Multipla.. hoe die in elkaar zit.. maarja als de klant er mee komt dan doe je het..
en wat betreft die kwikfitter, dat is dan 1 van de beste, die ik ken doen alleen bandjes :P
En als jij het als bestuurder merkt, en toch net niet APK afkeur is het vaak wel iets wat ze melden als ‘Adviespunt’.. maar toch mooi dat je er iemand voor gevonden hebt.. :)
foutje, nog GEEN gevonden staat er, balen :( dan maar hopen dat je er nog 1 vind :P
@dennisr: Hihi. De Multipla was mijn vorige auto. Die vrat carterpannen door grote spoorbreedte, lage motor en véél drempels. En hij kostte net als alle andere (compacte) middenklassers van AR, Fiat en Lancia draagarmen.
@mout: haha, toevallig.. naja om aan te sleutelen is het een rot auto :D moest een keer een Dynamo vervangen en daarvoor moet het halve onderstel los/weg.. :P
@dennisr: hihi, klopt. Toen mijn garagist onder garantie de tweede toerentalsensor vervangen had, liet hij me de krassen en butsen zien van vingers tot bovenarm. Met een derde sensor mocht ik van hem naar de dealer ;)
@mout: in Wageningen is Gerard met z’n garagebedrijfje op het industrieterrein achter de praxis ook altijd wel te vragen voor allerhande reparaties. Bij Kwikfit ook prima gasten, als je een Volvo hebt weet ik nog wel een leuk sleuteladres ;)
@Alwood: Dank. Gaan we opzoeken.
@mout: excuus, achter de gamma natuurlijk… ben ff naam van het bedrijfje kwijt maar het zit helemaal achteraan bij de nude… :)
@Alwood: Die is inmiddels al in de auto gestapt en druk aan het zoeken naar een Praxis :lol:
Weer erg leuk om te lezen! Wordt er trouwens ook niet positief camber toegepast op de achterwielen als deze vaak zwaar beladen word? Om zo tijdens de rit met belading niet teveel negatief camber te krijgen?
@joosthoeve: dat klopt, ook bij spoorverbreders even de camber positiever stellen, maar in feite is het dan al niet meer positief want het “zakt door” en is dan weer perfect neutraal.
Velen vergeten dat bij een setje velgen in een andere maat dan standaard even te controleren en af te stellen..
@bassie: moet je bij andere maat velgen ook niet de ‘remdrukregelaar’ anders af stellen ? aangezien hij bij kleine velgen namelijk verder inzakt, en dan krijg je dus dat hij als ‘beladen’ remt..
En wat te denken van het stuurhuis? Oudere auto’s hebben vaak de mogelijkheid om de vrije slag rond de middenstand bij te stellen. Draai je hem echter te strak, resulteert dit in een auto die je constant moet corrigeren op een rechte weg!
@arno: hoe is dat te corrigeren dan? Stuur in mijn moeders auto staat scheef. Auto trekt naar links bij stuur recht, recht uit rijden betekent stuur iets naar rechts houden. Punto uit ’01
@RoT___: moet je opnieuw laten uitlijnen :)
@dennisr: Of het stuur zit niet recht op de stuurstang :)
Anyway, @Rot___, dat heeft zeer waarschijnlijk niets te maken met wat Arno noemt
@baasbas: jaa dat kan ook idd maar dat kan bijna alleen als het stuur er een keer af geweest is, dus als dat niet het geval is gewoon uitlijnen :)
@dennisr: kan me niet voorstellen dat dat ding er ooit af is geweest. Zal er binnenkort eens mee langs de dealer gaan. Zij vindt het zo erg niet, ik erger me er aan.
@RoT___: ik zou me er ook aan ergeren :P en uitlijnen is niet zo veel werk dus zal ook geen dikke rekening worden :)
Laatststs zelf een fusee kogel vervangen… Puuu wat een rotklus was dat!!
@Jokkebrok:
sowieso geen pretje om je auto met een hamer en een koevoet te bewerken ..
just doesnt feel right ..
@lincoln: met een poellietrekker :(
@Jokkebrok: huh! wat voor auto ? en wat voor fusee kogel in gods naam :lol:
@Jokkebrok:
ja ja ..
en om bougies te vervangen gebruik je zeker ook geen hamer ..
mr fancy pants ..
@lincoln: Hij zat net wat vaster als nodig was dussss….
@Jokkebrok: hehe, ik wou eerst zeggen, ‘huh, valt toch wel mee ?’ maarja ik ben het gewend met het juiste gereedschap :P stelt het soms weinig voor :)
ik zeg niks ;-)
@dotternetta: Dat lukt dan best goed.
Of ook wel: wat bedoel je hiermee?
Volgens mij klopt dit zinnetje niet helemaal…
Caster zegt iets over de hoek die de veerpoot maakt in de lengterichting van de auto met als draaipunt de as.
Het gaat naar mijn mening over de hoek die de fusee maakt en hier heeft de veerpoot niks mee te maken. Ligt er ook aan wat voor constructie wordt gebruikt, bijvoorbeeld bij een Aventador wordt hetzelfde gebruikt als bij de F1… Deze staat haaks op de rijrichting en is niet achterover/voorover gekanteld want dan zou hij dat om zijn eigen lengte as doen…
mooie foto van die e21 !
camber & sporing, die moeten bij een normale auto voor op de baan toch neutraal staan?
Anders slijten je banden toch meteen af tot op de draad?
Wij hadden onze auto eens laten uitlijnen bij een erkende MB dealer, maar die had ze net scheef gezet met als resultaat dat we op 1 maand door de voorbanden zaten.
Handig deze stukjes! Maar met de wegligging van mijn MX-5 is weinig mis :) Mag ietsjes makkelijker glijden wat mij betreft, dus misschien dat ik dat nog voor elkaar kan krijgen.
Dikke 242GT
Wat betreft Camber en Caster.
De meeste mensen denken meer negatief camber is altijd beter en geeft meer grip terwijl dat niet zo is.
Je wil juist altijd zo min mogelijk Camber.
Dit omdat je banden dan op een recht stuk meer contact met het wegdek houden. Hierdoor kun je weer later remmen, heb je meer balans, grip en ook heel belangrijk je banden slijten minder.
Een optie hiervoor is meer positief Caster dat er voor zorgt dat je meer negatief camber op je voorwielen krijgt in bochten, en op een recht stuk dus met minder negatief camber rijd. Zoals met alles moet je hier een balans in vinden. En verder is dit meer voor de sportieve rijder en niet voor het huisvrouwtje.
@GOD:
Bij het remmen (af accelereren) hangt dat dan ook weer af van hoe je rolcentrum en je zwaartepunt zich verhouden en hoe strak je wagen afgeveerd is.
Als je vol in de remmen gaat wil je dat net dan je camber vrijwel neutraal is en je toe neutraal maar eerder in is. (gesproken over de toestand waar de ophanging zich in bevind als er zwaar geremd word dus niet over de ‘rust’ toestand) Dus dan moet je je wagen in rust zo afstellen dat hij precies dat doet in die omstandigheden. En dan moet je nog compromissen gaan maken tussen de actie onder remmen, onder accelereren in de bochten of slijtage en stabiliteit op rechte stukken.
Er is gewoon geen goed of fout. Alles is een compromis.
@Hupke: god had/heeft gesproken, of ga je tegen hem in..?? :)
@bigcar:
Nah, gewoon aanvulling. Zo’n beetje als met de bijbel en zijn 10 geboden. Die zijn wel leuk enzo maar je komt er niet mee toe.
@Hupke: Een perfecte setup bestaat iddniet. Het is een weegschaal effect. Leg je er aan de ene kant meer gewicht op veranderd de andere kant. Het is idd zoeken naar een mooie balans. Maar dit is één van die weinige settings waar je juist heel weinig op inlevert op het andere en er veel voor trug krijgt. Tuurlijk komt er nog veel meer bij kijken. Je kunt er boeken over schrijven dus hier alles in het kort uitleggen gaat hem niet worden.
Als ik dit lees krijg ik echt spijt dat ik geen wagen heb waaraan ik serieus kan prullen.
Al zou ik iets meer doen dan enkel de orginele wegligging herstellen. Ik denk aan volledig nieuwe elektronica, sensors (snelheid, temperatuur, versnelling, gassen, druk, luchtsnelheid,…) en een cpu’tje om de data bij te houden.
Omdat je dan eindelijk echt kan gaan spellen met de ophanging om hem perfect te maken, zoals je rollcentrum veranderen enzo.
En voor je het weet zit je met een W201 190 (ofzoiets) die een lotus laat zien wat bochten zijn en is dat het enige waarover je nog kan praten op café.
Achja dat kom ooit nog wel. Voorlopig maar blij zijn dat ik wat met m’n vader z’n speelgoed mag spelen.
[Mierenneukmodus aan]
jou auto = jouw auto
stabisatorstangen = stabilisatorstangen
[Mierenneukmodus uit]
En btw, tof stuk!
Intressant leesvoer!
goed om eens technische zaken te lezen dan het gemauw over duffe Golf, mooie slk en goedkope Aygo.
Onderstel techniek is waarvoor velen onbewust vallen voor de keuze van een wagen. al begint all het moderne spul op elkaar te lijken, de specialist kan nog verschil merken. Ik lees vaak dat een alfa 156 goed een klaverblad kan nemen alhoewel ik met een auto die niet specifiek voor klaverblad racen geschikt is ik op rails een klaverblad rondt. 1 komt door verse schokdempers.
goed om eens technische zaken te lezen dan het gemauw over duffe Golf, mooie slk en goedkope Aygo.
Onderstel techniek is waarvoor velen onbewust vallen voor de keuze van een wagen. al begint all het moderne spul op elkaar te lijken, de specialist kan nog verschil merken. Ik lees vaak dat een alfa 156 goed een klaverblad kan nemen alhoewel ik met een auto die niet specifiek voor klaverblad racen geschikt is ik op rails een klaverblad rondt. 1 komt door verse schokdempers.
2 door goeie banden vers van de bandenboer. pirelli , goodyear.
Iemand is me voorgeweest: Dikke 242 GT!
mooi stukje weer, wist het meeste wel al, echter caster wist ik nog niet, bedankt :D