Pininfarina, het meest legendarische ontwerpbureau ter wereld en mijn grootste bron van inspiratie, heeft haar leider verloren. Zeven augustus jongstleden werd de gehele autowereld opgeschrikt door het tragische nieuws dat Andrea Pininfarina verongelukt was. Andrea werd slechts 51 jaar… Het nieuws is overal op internet te lezen en ook het journaal op televisie besteedde er aandacht aan.
Ik was geschokt door het nieuws, al kende ik Andrea niet persoonlijk. Ik heb hem slechts één maal de hand geschud. Dat was op de Autosalon van Parijs in 2006, waar ik in gesprek was met James Glickenhaus en Paolo Garella. Andrea werd erbij geroepen om de eerste impressies van onze GTO te bekijken en hij knikte goedkeurend. “Nice”, zei hij en hij deed de prints in zijn tas. Dat vergeet ik natuurlijk nooit meer.
Wat ik ook nooit vergeet, is de sterfdag van Enzo Ferrari. 14 augustus 1988. Dat is nu, de dag dat ik dit artikel zit te tikken, precies twintig jaar geleden. Terwijl ik de twee grote namen Pininfarina en Ferrari memoreer, blader ik door mijn archief met digitale foto’s van alle creaties die zijn ontstaan uit hun samenwerking. Twee grote namen met data van overlijden binnen één week…
Als kleinzoon van Battista “Pinin” Farina en zoon van Sergio Pininfarina, behoorde Andrea tot de Industriële adel van Italië en hij had de taak het erfgoed van zijn grootvader en vader te behouden en door te ontwikkelen. Het Farina-erfgoed.
Nu vind ik het onnodig de gehele historie van Pininfarina te vertellen, want die wordt op internet en in vele boeken al ruimschoots beschreven. Maar toch… Nu Andrea er niet meer is, duiken veel media natuurlijk in de historie van het bedrijf en velen denken dat het allemaal in 1930 begon toen Battista “Pinin” Farina zijn eigen ‘carrozzeria’ begon, maar de naam Farina was al veel eerder actief in de Italiaanse autoindustrie.
Het begon namelijk allemaal al in 1919 toen Giovanni Farina het bedrijf “Stabilimenti Industriali Giovanni Farina S.A.” in Turijn vestigde. Giovanni was de oudere broer van Battista en hij heeft zijn kleinere broertje reeds op 11 (of 12) jarige leeftijd de fijne kneepjes van het vak geleerd. Het carrosseriebedrijf Stabilimenti Farina van Giovanni is voor het grote publiek altijd, geheel onterecht, nogal onderbelicht gebleven.
De link tussen Ferrari en de familie Farina is in te delen in drie stappen. De eerste link tussen Farina en Ferrari werd gevormd door Nino Farina die eind jaren ’30 als coureur uitkwam voor Enzo’s raceteam ‘Scuderia Ferrari’. Nino was de neef van Giovanni en Battista Farina. Hij werd de allereerste wereldkampioen Formule 1.
De tweede Farina-Ferrari-link ontstond zo’n tien jaar later, toen Stabilimenti Farina carrosseriën begon te fabriceren op de chassis’ van Ferrari’s 166 en 212 Inter. De eerste Ferrari met een Stabilimenti Farina-carrosserie was de 166 Inter Cabriolet met chassisnummer #011S uit 1949. Deze auto werd gekocht door Roberto Rossellini, beroemd filmregisseur en echtgenoot van actrice Ingrid Bergman.
Stabilimenti Farina bouwde slechts 11 Ferrari’s, waarvan er naar schatting nog 6 bewaard zijn gebleven. Eén daarvan (#037S) bevindt zich in een Nederlandse collectie.
Overigens zijn veel vroege Ferrari’s van een carrosserie voorzien door Vignale en waar denken jullie dat Alfredo Vignale zijn carrière is begonnen voordat hij in 1948 voor zichzelf begon? Juist… bij Stabilimenti Farina.
Battista “Pinin” Farina bleek een extreem getalenteerd ontwerper en hij begon voor zichzelf in 1930 en noemde zijn bedrijf “Pinin Farina”. In 1961 veranderde Battista de naam in ‘Pininfarina‘. Stabilimenti Farina en Pinin Farina hebben naast elkaar bestaan tot 1953 en alleen Pininfarina bleef over. Giovanni Farina stierf vier jaar later.
De eerste Ferrari die Battista Farina in zijn eigen bedrijf ontwierp en bouwde was een 212 Inter uit 1952 met chassisnummer #0229EL. Hieronder zien jullie de auto tijdens de opbouw na een grondige restauratie. Battista’s talent werd snel erkend en vele Ferrari’s volgden. De derde en definitieve link met Ferrari was gelegd.
Ook onze Prins Bernhard kon de eenvoudige schoonheid van Battista’s ontwerpen wel waarderen, want hij kocht in 1955 zijn eerste Ferrari. Dat was ook een 212 Inter met een soortgelijke carrosserie als #0229E, maar met een aantal subtiele wijzigingen.
Einde deze maand wordt de auto op het concours van Paleis het Loo geveild!
De succesvolle combinatie Ferrari-Pininfarina heeft ontelbaar veel mooie creaties opgeleverd, dat hoef ik jullie allemaal natuurlijk niet te vertellen. Er zijn echter ook veel interessante Farina spin-offs geweest die ook weer mooie kunstwerken hebben voortgebracht. Zo noemde ik al eerder Alfredo Vignale die bij Stabilimenti Farina begon, maar ook de beroemde ontwerper Giovanni Michelotti kwam bij Stabilimenti Farina vandaan. Michelotti is na Farina veel Ferrari’s gaan vormgeven voor onder andere Vignale en Ghia en later heeft hij nog een aantal Ferrari’s van een nieuwe carrosserie voorzien onder eigen naam.
Een andere bekende ontwerper die nu ook Ferrari’s onder eigen naam fabriceert is Leonardo Fioravanti. Leonardo heeft carrière gemaakt in dienst van Pininfarina waar hij onder andere de Mondial en de 512 BB ontwierp. Zijn meest geslaagde Pininfarina-design vind ik toch wel 365 GTB ‘Daytona’.
Het bedrijf Ferrari is absoluut onsterfelijk en wordt zwaar bewaakt door Enzo’s opvolgers, Luca de Montezemolo en Piero Ferrari. Daar maak ik me geen enkele zorgen om. Pininfarina maakt nu echter spannende tijden mee, maar gelukkig blijven de speciale creaties maar komen. Nu is ook bekend dat het Farina-erfgoed verder beheerd zal worden door Paolo, de broer van Andrea. Dit weekend wordt de special coachbuilt Rolls Royce, getekend door Jason Castriota, gepresenteerd op Pebble Beach. Ik ben benieuwd wanneer Pininfarina met een speciale auto als eerbetoon aan Andrea komt.
De afgelopen week zijn veel Ferrari-eigenaren in hun Ferrari gestapt om Andrea te gedenken tijdens een ritje en ook op de sterfdag van Enzo heben ongetwijfeld een aantal in-memoriam-ritten plaatsgevonden. Ik browse nog even door mijn beeldarchief.
Mijn gedachten zijn bij de Pininfarina familie en ik drink op deze dag een stevige borrel op Enzo Ferrari.
Mooie column, leuk is niet helemaal het goede woord.
Toch apart dat het in een week is. Maar de wereld is een groot designer armer
Mooi stukje Michiel!! Alleen is de eerste foto een Alfa Romeo en geen Ferrari. Enzo heeft daarna in Alfa’s geracet met Ferrari logo en later Ferrari’s… of zit ik ernaast? Maar desondanks…. een fantastische historie van Pinin. Hoop dat dit niet de ondergang zal betekenen van het bedrijf en zij haar charme behoudt
Groet Vincent
@ Bisazza: Klopt, Enzo’s Scuderia Ferrari racete met Alfa’s. Enzo begon pas na WWII zijn eigen autos te bouwen.
1947 op precies te zijn, het zou wel zonde zijn als Pininfarina verdween
*op = om
THEY KILL HIM he has to stop at time maybe… MONEY KILL PEOPLE
@ NAAMED ik wist niet dat de Mafia 70 jarigen in dienst heeft
Een heel mooi stukje Michiel! Ik mis alleen echt Sergio Pininfarina in het verhaal: dat is toch echt de man die het bedrijf groot heeft gemaakt en niet onvermeldenswaardig: de man die het meest met Enzo heeft samengewerkt (vanaf 1966 tot aan de dood van Enzo in 1988).
http://en.wikipedia.org/wiki/Sergio_Pininfarina
Excuses @ Michiel, ik lees het nu net iets nauwkeuriger…:”Als kleinzoon van Battista “Pinin” Farina en zoon van Sergio Pininfarina”.
Respect, mooie column Michiel. Zonde dat er een tijdperk eindigt met het overlijden van Andrea Pininfarina maar het is te hopen dat het bedrijf deze crisis op eenzelfde manier kan overleven als Ferrari dat de afgelopen 20 jaar op een zeer succesvolle manier deed.
_O_ bow for the masters
Ik wist niet dat er een team bestond voor het ontstaan van het merk Ferrari dat met Alfa’s reed en zichzelf wel Scuderia Ferrari noemde. Thanks for the info!
En Michiel, heb je een touristenshot gemaakt samen met Andrea Pininfarina? :)
Voor mij is de romantiek en de mystiek rond de namen Pininfarina en Ferrari rond het overlijden van Enzo ook heen gegaan.
Er waren nog wel wat stuiptrekkingen (355, 575) maar daarna niks meer.
Het is me namelijk allemaal té commercieel geworden (als je begrijpt wat ik bedoel) het is me allemaal té klinisch geworden. Het is zelfs, dare I say it, té Duits geworden. En overal waar het woordje “té” voor staat is nooit goed.
Jeremy zei het niet zo lang geleden goed toen hij de 599 testte
http://video.google.nl/videosearch?q=top+gear+ferrari+599&hl=nl&sitesearch=#
(rond 6:25)
Een Ferrari moet mij niet met mijn grote hoofd laten denken maar met mijn kleine hoofd. Net zoals dat gebeurd bij mooie vrouwen.
In de media worden veel dingen gezegd als: “de wereld is een groot designer armer.”
Andrea Pininarina was echter geen ontwerper. Als CEO en bestuursvoorzitter van een concern vele male groter dan Ferrari en menig andere autofabrikant liggen zijn taken op hele andere gebieden.
@ Michiel mijn excuses dan
@wapz
Dat de aarde rond is weten we ook pas sinds kort…….
@ Rick Dos: hoe zit dat dan met TEquila? ;-)
@ San Sebastiano: Inderdaad, Andrea’s vader, Sergio Pininfarina (die overigens nog leeft) is de man onder wiens leiding Pininfarina enorm groot is geworden. Ik wilde echter niet de gehele geschiedenis herkauwen, want die staat onder de diverse linkjes in de tekst ruimschoots beschreven.
Ik vond voor dit stuk met name de drie stappen van binding met Ferrari interessant.
@ Michiel: eens, dat zei ik ook bij de eerdere berichtgeving:
http://www.autoblog.nl/archive/2008/08/07/andrea-pininfarina-omgekomen-bij-verkeersongeval
San Sebastiano schrijft,
7 August 2008 om 13:19
@Aston Martin: Andrea Pininfarina was de CEO van het bedrijf, niet (een van) de ontwerpers. Uiteindelijk was hij natuurlijk wel eindverantwoordelijke voor de onder zijn leiding ontstane ontwerpen.
@ Michiel: Sergio is zelfs senator voor het leven… Beetje rare functie wellicht (in Nederland nog het meest te vergelijken met minister van staat).
@San Sebastiano
Als je er TE veel van drinkt is het ook weer niet goed. ;)
@ Rick dos: nee, das waar, maar dan ben je misschien wel TEvreden ;-)
sorry maar de Pininfarina,s van Ferarri doen mij nakkes ..
integenstelling tot Lancia .. dat was een perfect huwelijk ..
Het Pininfarina-logo is overbekend, maar voor de volledigheid toon ik hier graag het logo van Stabilimenti Farina:
Mooi logo, dat kende ik nog niet!
Mooie colomn…
Echter werd Nino Farina geen F1 wereldkampioen met Scuderia Ferrari, dit was Alfa Corse.
@ Rick dos
Voor het eerst ben ik het met je eens…
@ Ilquadrifoglio: Klopt. Ik heb ook niet geschreven dat dat met Scuderia Ferrari was. ;)
Maar bedankt voor de toelichting!
Zoek de verschillen.
Hieronder een Alfa Romeo 6C 2500 SS van Stabilimenti Farina:
http://www.coachbuild.com/index.php?option=com_gallery2&Itemid=50&g2_itemId=12930
En hier dezelfde auto, maar dan met een carrosserie van Pinin Farina.
http://www.coachbuild.com/index.php?option=com_gallery2&Itemid=50&g2_itemId=19622
euuuh een ding de ferrari dino die op t eerste plaatje staat is niet ontworpen door pininfarina dacht ik:P
@ Jasper: Toch wel. Getekend door Aldo Brovarone in dienst van Pininfarina.
En diezelfde Aldo Brovarone is weer sinds kort samen gaan werken met Studio Torino.
Met inspiratie van zijn eigen Dino-design heeft hij een Porsche Cayman lichtelijk aangepast, genaamd de Studio Torino RK Coupe.
Zie: http://www.carbodydesign.com/archive/2006/08/29-studiotorino-rk-coupe/
@ Michiel van den Brink
Dan wekt het wel de verkeerde interpretatie… Deze topic heeft namelijk als titel: In memoriam: Pininfarina en Ferrari.
@ Ilquadrifoglio: Hoe bedoel je?
Aldo Brovarone was een collega van de in het artikel genoemde Leonardo Fioravanti.
Wat vinden jullie eigenlijk de sterkste Pininfarina-ontwerpen?
Tuurlijk was het een alfa :)
@michiel , okee wist ik niet , maar waarom staat er geen pininfarina logo op de dino?
@Granturissimo: De Cadillacs die hij ontworpen heeft natuurlijk!
OK, hij heeft nog mooiere dingen gemaakt, maar ik moet ze toch even noemen. :-)
@Granturissimo
Mijn favorieten:
@ classic red: die 250 GT California is geen ontwerp van Pininfarina, maar van Scaglietti.
Die laatste Cadillac vind ik stikem heeeeeel gaaaf..
@ jasper: Bij die gele dino zat het Pininfarina logo wel aan de rechterzijde.
Ik heb nog eens naar andere Dino’s gekeken en zag dat bij bijna allemaal het PF-embleem enkel aan de rechterkant zat. Bij slechts enkelen zat het logo links en soms zaten er weer wel gewoon twee emblemen op…
Ik zal eens uitzoeken hoe dat zit.
oke ;-) wel leuk om te weten ;-)
Maar wie heeft nou de 2e serie Honda Prelude getekend, die met de klapkoplampen ?
@ jasper: Ik ben wat wijzer geworden over de Pininfarina-badges. Sinds de Dino en later tot en met de 308 had Pininfarina de gewoonte om de badges slechts aan 1 kant te plakken.
Het waarom en wanneer de badges links of juist rechts geplaatst werden, weet ik nog niet precies. Dat hoop ik zsm te horen.
Twee PF-badges op een Dino is dus fout, al zie je het soms wel, omdat men het uit onwetendheid na een restauratie ‘gefikst’ heeft of omdat de eigenaar het nu eenmaal mooier vond.
Rick dos heeft wel een beetje gelijk. De magie van pininfarina is een beetje weg. Het laatste huzarenstukje vind ik toch wel de 360 modena. Eeen schoon, simpel en ogineel ontwerp geheel in de traditie van het bedrijf.
En volgens mij komt de peugeot 206 ook van pininfarnina.
mooi stuk en ik vind de ferrari p4/5 van glickennogwat ook erg mooi of de nieuwe california is ook een meesterwerk laten we hopen dat er nog veel komt in de toekomst
@michiel hoe geet het met de gto
@ marcel: Alles loopt. Helaas wel met wat vertraging, want ik heb een tijdje in het ziekenhuis gelegen. Vandaar dat jullie een tijdje ook geen columns van me gezien hebben. Tot nu dan…
@ michiel haha oke bedankt;-) leuk om te weten dit allemaal:D
@ Michiel van den Brink
Jij vindt de 250GTO toch het mooist? Laat dat nou 1 van de weinige ferrari’s zijn die niet door pininfarina is getekend.
@ Frasker: Inderdaad, de 250 GTO is vormgegeven door Scaglietti. Hij deed dit overigens zonder papier of schaalmodellen, maar gewoon direct met plaatwerk op het chassis. Wel opvallend dat de twee duurste Ferrari’s ooit, de 250 GTO en de 250 GT California, van Scaglietti afkomstig zijn. De door Pininfarina getekende Ferrari 250 GTO serie II uit 1964 heeft nooit de status van de Scaglietti versie weten te behalen.
@Michiel van den Brink.
Nou, nou. Ziek worden doe je maar in je eigen tijd.
Die wortels zitten nu al een meter in de grond. Hoe ongeduldig wil je dat ik ben. :P
Michiel van den Brink,
Er was er nog eentje die dit deed liet zelfs andere mensen voor hem tekenen en maakten zelf houten modellen. Hij scheen zelfs helemaal niet te kunnen tekenen, maar misschien weet jij hier meer over.
Hij kwam bij die andere grote desinger vandaan Bertone zijn naam Marcello Gandini.
andere vraag de Van den Brink Carver is die nou ook ontwikkeld door jullie???
Groeten
Squadra Corse veel succes met al het moois voor in de toekomst
@ Squadra Corse: Nee, Vandenbrink Design heeft niets te maken met Carver.