Special: Seat Ibiza Cupra R

Want een frikandel speciaal kan ook erg smakelijk zijn.

Wat is eigenlijk een hot hatch? Twee stoelen, een achterbank, kofferruimte en een meer dan potente motor. Het liefst een beetje smakelijk aangekleed. De tweeledigheid van dit type auto is briljant. Enerzijds heb je namelijk alles wat de vrouw nodig heeft, maar zo af en toe kan papa zijn wilde haren even laten wapperen met een wielspin en lift-off oversteer.

Misschien een lastigere vraag om te beantwoorden: Wat is eigenlijk een Seat? Sommige merken dienen de emotie en sommige de ratio. Het mag overduidelijk zijn welk segment Seat bedient. Seat werd in 1950 opgericht in Martorell, door de Spaanse overheid. Zoals bij veel overheidsbedrijven is het voornamelijk de bedoeling om te voorzien in de vraag naar basaal transport.

Soms kan dat heel erg leuke auto’s opleveren. Maar in dit geval waren alle Seats eigenlijk in licentie gebouwde Fiats. Dat was op zich niet zo’n probleem, want een Fiat is uitermate basaal transport, met zelfs een beetje karakter. Het nadeel is wel dat het merk Seat eigenlijk nergens voor stond. Ja, Fiats maar dan uit Spanje. Gelukkig kwam daar in het jaar 1985 verandering in. In 1985 kreeg Seat ein-de-lijk zijn eigen identiteit. Dit gebeurde in de vorm van de Seat Ibiza. Het was een B-segment hatchback vernoemd naar een party-eiland in de Middellandse Zee. De Seat Ibiza was cool en hip. Stijlvol van buiten, goede techniek van binnen.

Kennen wij de Alfa Romeo Arna nog? Misschien wel één van de grootste miskleunen uit de automobielgeschiedenis. Italiaanse techniek en Japanse styling. Bij de Seat Ibiza hadden ze dat beter voor elkaar: Italiaanse styling met Duitse techniek. De Seat Ibiza werd ontworpen door niemand minder dan Georgetto Giugiaro en mede ontwikkeld door Karmann. De motoren waren mede door Porsche ontwikkeld en Seat kon het niet laten om dat af-en-toe te laten vallen. Zo kun je bijna vaker ‘System-Porsche’ lezen in de folder dan ‘Seat Ibiza’. Het maakte de auto er niet minder bekend om. Maar ondanks de invloed van de Zuffenhausers was de Seat Ibiza nooit echt sportief. De topmotor was een 1.7 met zo’n 100 pk, wat op zich niet verkeerd was in die tijd, maar echt snel was ‘ie niet. Nu was er ook een 1.5 Turbo, maar die 110 pk sterke vierpitter was er alleen voor de Zwitserse markt.

Al vroeg tijdens de loopbaan van de Ibiza kwamen er ook andere Duitsers om de hoek kijken. In 1986 kreeg Volkswagen 51% van de aandelen in handen van het Spaanse automerk. Het eerste wapenfeit, de eerste geheel onder VW regie gebouwde Seat was de Toledo. Een soort Golf hatchback. Gewoon een heel keurige auto.

Rond die tijd bouwde Volkswagen ook een gigantische fabriek in Martorell. Nu waren autofabrieken niet nieuw in Spanje, maar dit betrof een hypermodern complex alwaar er gebouwd kon worden volgens het Just-In-Time principe. Alle leveranciers waren vlakbij de fabriek gevestigd en leverden alle onderdelen, u raadt het al, precies op tijd aan. De eerste auto die gebouwd zou worden was de tweede generatie van de Seat Ibiza en diens vijfdeurs, de Seat Cordoba.

Seat begint eigenlijk heel erg behoudend. De Seat Ibiza is er diverse vlotte uitvoeringen maar de GTI is het paradepaardje. De motor was de toen al zeer luie 2.0 achtklepper uit de Golf III GTI. Het vermogen bedroeg 116 pk en je had 167 Nm aan koppel. Dat is niet slecht of verkeerd, maar wel een beetje ‘méh’. Je kon in 9,3 seconden naar de 100 snellen en voluit haalde je 198 km/u. Niet verkeerd, maar spannend was het ook niet. Groot voordeel was de prijs: voor iets meer dan 30 mille in guldens stond deze auto te shinen bij je garage.

In 1994 kwam Seat al met een sportieve revanche, ditmaal met de Ibiza GTI 16v. De cilinderinhoud was weliswaar 200cc minder, maar je had nu wel dubbele bovenliggende nokkenassen en vier kleppen per cilinder. Daardoor stampte de motor er maar liefst 129 pk uit terwijl het koppel ongeveer gelijk bleef aan de 2-liter. Dit zorgde uiteraard voor betere prestaties (0-100 in 8,9 seconden en een top van 206 km/u), maar het belangrijkste was het karakterverschil. Dit blok moest je ouderwets op toeren jagen. In ruil daarvoor werd je beloond met een fijne snerp zoals vele TwinCams dat in die tijd hadden.

In 1996 kreeg de Seat Ibiza een minieme facelift. Iets andere grille, iets andere knopjes in het interieur: dat werk. Aan de basis stond nog altijd de 2.0 GTI. Nog altijd getooid met 116 lome paarden. Het is dat de GTI net iets meer dan 1.000 Kg woog, waardoor er wel degelijk vaart in zat, maar het was meer een vlotte hatch dan een hot hatch. Daarbij was de gefacelifte GTI ook nog eens langzamer. Het is bijna alsof Seat dit expres had gedaan. GTI is een leuke term, maar eigenlijk begint het leven bij Cupra.

Want met de Ibiza Cupra had Seat dan eindelijk zijn imagebuilder in huis waar het merk zo lang om verlegen was. Hoogtepuntje was natuurlijk de motor, wederom een blok uit een Golf. In de Golf III GTI 16v was het op zich wel aardig, maar in de Ibiza gaf het 150 pk / 180 Nm sterke blok de Spanjaard vleugels. Vanaf het verkeerslicht kon je in 8,3 seconden elke leaserrijder te kakken te zetten, terwijl je met 216 km/u behoorlijk mee kon komen op de snelweg. Maar het leukste aan de Ibiza Cupra was nog wel het uiterlijk. De kleuren (felrood, groen, blauw, paars of geel) in combinatie met de witte wielen gaven de auto een geheel eigen gezicht.

De Cupra (samenvoeging van CUP RAcing) werd een begrip. In de jaren 90 liet Renault Sport het behoorlijk afweten (alleen de Clio Williams) en ook Peugeot was op zijn retour. Op de Japanners na was er op hot hatch gebied niet veel spannends te melden, met name in de compacte klasse. Volkswagen was de weg volkomen kwijt. De uitvinder van de Hot Hatch wist niet meer hoe het moest. Maar met Seat Ibiza kwamen ze er heel erg dicht bij in de buurt. Ook in de autosport was de Ibiza zeer populair. Niet in het WRC, dat deed Seat met de Cordoba. Maar overal in Europa waren er merkencups en ook in het F2 rallykampioenschap deed de Ibiza mee.

Het was eigenlijk te mooi om waar te zijn. In 1997 staat op de London Motorshow onderstaande Bad Boy te pronken met zijn biceps. Het is eigenlijk niets meer of minder dan een straatuitvoering van de F2 Rally auto. Dus met een 200 pk sterke 2.0 viercilinder, 6-versnellingsbak en die gruwelijk dikke bodykit. Er zouden er 10 van worden gemaakt, maar zo ver heeft het niet mogen komen. Naar het schijnt werd dit Britse initiatief vanuit Volkswagen niet ten volle gewaardeerd.

Dat is zonde, want dit had dé tegenhanger van de Subaru Impreza GT Turbo kunnen zijn. Mits Seat de prijs een beetje op orde kon houden was dit dé hot hatch van de jaren 90. Dan stond Seat synoniem aan de lolbroek van Volkswagen in plaats van het redelijke alternatief. Er schijnen wel een paar exemplaren stiekem gebouwd te zijn, maar deze hadden de standaard 150 pk tweeliter en vijfbak.

Niet alleen de dikke benzinemotoren kwamen over van de Golf, ook de sterke diesels werden gelepeld in de Ibiza. Tegenwoordig lijkt het niet zoveel, maar de 1.9 TDI leverde maar liefst 110 pk en 235 Nm bij 1.900 toeren. Dit blok sleurde er flink aan, met name op de tussensprint was je heer en meester. De roetpluimen dansten het asfalt op terwijl je die drukkende BMW even achter je liet.

Maar de kers op de taart moest nog komen. In 1999 kreeg de Ibiza een flinke facelift. Niet een ander grilletje en andere kleurtjes. Nee, het front werd compleet strak getrokken met Seats nieuwe huisstijl grille, een soort enkele BMW-nier met een nieuwe ‘S’ erin. Ook het achteraanzicht was compleet anders. Alleen aan de zijkant kon je duidelijk zien dat het nog altijd een Gen 2 Ibiza is. Het gebeurt niet vaak, maar bij deze facelift werd ook het interieur compleet vernieuwd. Niet dat het oude dashboard zo slecht was, maar het was wel heel erg generiek VAG. Helder en overzichtelijk, maar ook treurig en saai.

Het grootste nieuws bevond zich onder de motorkap. De atmosferische 1.8 en 2.0 motoren werden overboord gekieperd ten faveure van een van de beste motoren ooit gebouwd: de 1.8 twintig klepper met KKK-turbo. Het is geen legendarisch karakterblok als een Busso V6, LS V8 of S85 V10. Maar de motor was betaalbaar, relatief zuinig en bijkans onverwoestbaar. De standaard prestaties waren meer dan uitstekend. De 0-100 sprint duurde slechts 7,9 seconden terwijl de topsnelheid 219 km/u bedroeg. Beide indicatoren lijken niet briljant te zijn.

Het geeft maar aan hoe krom het is dat we vaak alleen naar de cijfers kijken. Je moest voor de 100 nog eenmaal schakelen, wat zeker een halve seconde tot acht tienden kostte. Dankzij 210 Nm bij slechts 1.800 tpm ging de Ibiza Cupra 20VT als een malle vooruit. Het gewicht was daar mede debet aan: leeg woog de Ibiza Cupra nog geen 1.100 Kg. Dan is 156 pk meer dan voldoende.

Om een beeld te krijgen van de suprematie van de Ibiza Cupra 20VT, een overzicht van hoe deze uitvoering zich verhoudt ten opzichte van de concurrentie:

Auto:	Max. vermogen / koppel	Gewicht	0-100 - V-max:	Nieuwprijs*
Fiat Punto HGT 1.8 VVT	130 pk / 164 Nm	1.015 Kg	8,6 sec. - 205 km/u	€20.000
Ford Fiesta 1.6 16v Sport	105 pk / 145 Nm	976 kg	10,2 sec. - 182 km/u	€14.500
Opel Corsa GSI 1.8 16v	125 pk / 165 Nm	1.015 Kg	9,0 sec. - 202 km/u	€20.000
Peugeot 206 GTI	136 pk / 190 Nm	1.025 Kg	8,3 sec. - 210 km/u	€18.000
Renault Clio Renault Sport 2.0 16v	169 pk / 200 Nm	1.010 Kg	7,3 sec. - 220 km/u	€21.000
Rover 25 Vi 1.8 VVC	145 pk / 174 Nm	1.090 Kg	8,3 sec. - 205 km/u	€21.000
Seat Ibiza Cupra 1.8 20VT	156 pk / 210 Nm	1.090 Kg	7,9 sec - 219 km/u	€19.500
Toyota Yaris T-Sport	106 pk / 145 Nm	915 Kg	9,0 sec. - 190 km/u	€16.500
Volkswagen Polo GTI	125 pk / 152 Nm	984 Kg	8,7 sec. - 205 km/u	€18.500

Maar het kon misschien nog wel leuker. Die Cupra met z’n dikke bumpers en Ferrari-esque velgen zag er in elke kleur vlot uit. Dat was op zich niet erg, want een Renault Clio Renault Sport is ook duidelijk een dikkere auto dan een reguliere Clio. Maar voor het sleeper-effect is het minder. Maar ook daar had Seat een oplossing voor. Je kon namelijk ook voor een ‘Sport’ uitvoering kiezen. Dan hield je dik 1.300 euro in je zak en kreeg je een onopvallende standaard Seat Ibiza met iets grotere velgen dan standaard. De motor was exact dezelfde 1.8 20VT met 156 pk.

Zat je bij de concurrentie behoorlijk aan de top van wat er mogelijk was, bij de Ibiza begon het pas! Zo’n hoogtoerig atmosferisch blokje is leuk, maar je komt koppel tekort en je kon die blokjes niet echt goed kietelen. En daar kwam die verrekte 1.8 Turbo om de hoek kijken. Er waren heel veel tuners die er spullen voor leverden: ABT, Oettinger, B&B, MTM, Sportec en natuurlijk JD Engineering. Afhankelijk van wat je wilde uitgeven was er veel mogelijk. Met een chip, filter en uitlaat kon je de 210 pk aantikken. Genoeg exemplaren werden verder getuned.

Maar het absolute snoepje moest nog komen. Ondanks dat de Seat Ibiza Cupra een begrip was geworden, was het nog altijd een mix van VW onderdelen. De heren van Seat Sport hadden er zo hun eigen ideeën erover. Want ondanks dat een standaard Cupra een gelijkgeprijsde Polo GTI álle hoeken van de baan liet zien, kon het altijd beter. Het resultaat was de Seat Ibiza Cupra R. Deze auto deed eigenlijk wat Volkswagen vergeten was. De Cupra optimaliseren.

De motor was nog altijd de 1.8 Turbo, maar nu de variant uit de Audi TT. Dus met 180 pk en 235 Nm. Van buiten kon je de auto herkennen aan de stoerdere stance en de 15” OZ Super Turismo velgen. Achter de voorwielen kon je opgewaardeerde remmen zien. Ditmaal werden er Brembo-schijven gemonteerd met 4-zuiger klauwen. De prestaties waren nog iets aangescherpt: 0-100 kon nu zelfs in 7,5 seconden terwijl de top 220 km/u bedroeg.

Waarom is nog onduidelijk. Misschien was Seat teveel aan het voorlopen op Volkswagen. Misschien was de Ibiza Cupra te duur om te produceren. Misschien stond er al een nieuwe generatie klaar. Waarschijnlijk een combinatie van die drie, want er werden slechts 200 exemplaren van deze supersnelle Ibiza gebouwd. Het is zonde dat moederbedrijf Volkswagen alles gelijk heeft getrokken, want de snelste Polo GTI was absoluut geen partij voor een standaard Ibiza Cupra, laat staan voor deze gelimiteerde Cupra R.

Er is onlangs een nieuwe Seat Ibiza onthuld. Qua design een enorme vooruitgang. De Ibiza is weer een stukje breder en oogt daardoor potiger, net als de eerste twee generaties. Hopelijk wordt de Seat Ibiza nu wel het sportieve succes dat VW verwacht. Als Volkswagen slim is, passen ze gewoon het recept toe van de vroege jaren: leg er een motor in uit de Golf, niet de Polo. Dus een dikke 2.0 TFSI. Verder is het simpel: een redelijke prijs, felle kleuren en witte wielen. Net als een frikandel speciaal. Mits goed uitgevoerd kan dat heel smakelijk zijn.