Hoewel designer Ercole Spada bij het grote publiek niet zo bekend is als Giugiaro, Gandini of Pininfarina, was hij een levende legende. Tot deze week, want hij is overleden.
Tegenwoordig begin je op designafdelingen van grote merken als onderknuppel, maar Ercole Spada trof het: zijn eerste baan was bij Zagato, waar hij gesolliciteerd had. “Ze wilden me wel ontmoeten, want ze waren wel nieuwsgierig. Ze hadden nog nooit eerder een sollicitatiebrief ontvangen.” Spada wordt aangenomen en begint er in februari 1960, 22 jaar oud. “Ze bouwden auto’s. Er was nooit een masterplan, aan ontwerpen deden ze eigenlijk niet. Elio Zagato kon heel goed rijden, hij was een echte racer. Maar van design wist hij eigenlijk maar weinig.”
Zo gebeurt het dat Spada direct aan een paar projecten mag werken. Al in zijn eerste worden drie ontwerpen van hem gebouwd: de Bristol 406 GT Zagato, de OSCA 1600 GT en de Aston Martin DB4 GT Zagato. Je zou denken dat hij op dat laatste ontwerp ongelooflijk trots was, want 65 jaar later is het nog steeds een droomauto. Ercole Spada was er zelf echter kritisch over: “Ik ontwierp hem zoals ik dacht dat een sportwagen eruit moest zien. Weet je waar ik trots op ben? De Daihatsu Move. Dat ontwerp overtrof alle eisen die eraan gesteld werden.”
Misschien wel het beroemdst werd hij vanwege de kenmerkende achterkant van sommige van zijn modellen. Dat begon met de Alfa Romeo Giulietta Codatronca van 1961. “We waren zestien seconden sneller geworden. We dachten eerst dat we een fout hadden gemaakt met de stopwatch, maar daarna gebeurde het opnieuw. De topsnelheid lag twintig kilometer per uur hoger. Zo werd ik Mister Codatronca.” Je snapt: met deze track record was Spada al op zijn 23ᵉ een legende.
Dode rat
Een ander project waarop Spada trots was, was de Fiat Tipo die in 1988 op de markt kwam. Tegenwoordig zijn Volkswagen en Stellantis meesters in het delen van platforms, maar destijds was het een noviteit. De Auto van het Jaar 1989 deelde zijn platform met de Fiat Tempra, Alfa Romeo 155, Lancia Delta en Lancia Dedra. Voor het ontwerp schakelde Fiat de hulp in van I.DE.A., een acroniem voor Institute of Development in Automotive Engineering. Daar was Spada net in dienst getreden, na een aantal jaren bij BMW gewerkt te hebben.
De toenmalige Fiat-baas, Vittorio Ghidella, wilde simpelweg één auto met verschillende logo’s. De vraag om een Alfa-neus te ontwerpen voor de Fiat Tempra ging Spada echter te ver. “Een Alfa heeft een compleet ander karakter dan een Fiat. Je kunt niet simpelweg de logo’s omwisselen.” Lancia wilde wel meer eigen karakter en zag kans voor een hatchback, de tweede generatie van de Delta. “Ik ben niet trots op die Delta,” vertelt Spada. “Waarom zouden we nog een hatchback maken terwijl we de Tipo al hadden?”
In het hele project is het de Lancia Dedra die Spada achteraf het best bevalt. “Omdat het een echte Lancia was. Ik zou ‘m alleen Aprilia hebben genoemd. Dedra klonk als ‘dode rat’ in het Engels.”
Methodische aanpak
Bij BMW was Spada verantwoordelijk voor het ontwerp van de E34 5 Serie en de E32 7 Serie. Hij kwam er in het begin van de jaren tachtig, en Claus Luthe liet hem direct het front van de E30 3 Serie ontwerpen. “Ik leerde zo veel bij BMW. De methodische aanpak zie ze daar gebruikten, was mijlenver verwijderd van wat Elio en ik bij Zagato deden,” aldus Spada in zijn biografie. De schetsen die hij maakt, laten een front zien met de koplampen achter glas — een beetje zoals later bij de E36 en E38 gebruikt werd.
Omdat een van zijn zoons ziek werd (en uiteindelijk zelfs stierf), kon hij zijn werk bij BMW niet afmaken. Als de 7 Serie in 1986 op de markt komt, zijn er toch traditionele ronde koplampen te vinden in de grille. “Ik geloof nog steeds dat mijn voorstel veel moderner was,” zei Spada daar later over. “Ik heb eerlijk gezegd geen idee waarom ze het veranderd hebben.”
Toch is er nog genoeg om trots op te zijn bij dit model, volgens de ontwerper, die ook twee voorbeelden noemt: “De zorgvuldig vormgegeven C-stijl en de kleine achterspoiler — een subtiel, vrolijk detail — zijn later door veel merken hergebruikt.” En hoewel BMW tegenwoordig op veel plekken designstudio’s heeft, konden ze volgens Spada maar op één plek ontworpen zijn: “Een BMW moet gemaakt zijn in Beieren. Je moet continu die typische atmosfeer voelen om hem vast te leggen in een auto. Om een goede BMW te ontwerpen, moet je bier drinken en worst met Sauerkraut eten.”
‘Een van de grote designers’
Bart Lenaerts, die de biografie van Spada schreef, reageert op het overlijden de 88-jarige Italiaan: “De autowereld heeft een icoon verloren, en de wereld een werkelijk bijzonder mens. Paolo Spada verloor de allerbeste vader die een zoon zich kan wensen, terwijl Lies en ik een dierbare vriend verloren. Het was een eer om hem gekend te hebben.” Ook Walter de’Silva reageert: “Ercole Spada was een van de grote designers van zijn generatie. Hij was een fantastisch mens, een echte professional waarmee ik het geluk had samen te werken bij I.DE.A. in de jaren tachtig.”
Meer zien van Spada’s werk? Eerder keek @Dizono terug op zijn tien belangrijkste ontwerpen.
Een heel groot ontwerper. Een beetje zoals Neeskens naast Cruijff. Uiteraard de “codatronca” oder “Kamm tail”. Maar de E32 en E34 waren zijn echte paradepaardjes, zeer gebalanceerde ontwerpen die BMW definitief naast Mercedes hebben gezet. Ontworpen in een tijd dat de computer al veel werk uit handen nam en ontwerpteams steeds groter werden. Erg bijzonder. Zijn eigen trots qua ontwerpen verraadt zijn achtergrond als ingenieur, een rationalist. Ook mooi en beslist een grondreden voor zijn succes.
Nu is alleen nog Giorgetto Giugiaro in ons midden, samen met Harm Lagaaij en Leonardo Fioravanti. Sacco en Gandini gingen onlangs mee naar boven. Dank Ercole, riposa in pace.
Inderdaad, een heel groot ontwerper, en zoals wel vaker bij heel grote (industrieel) ontwerpers ook een breed en divers portfolio waar niet alleen puur design, maar vooral ook functie en beperkingen van bijvoorbeeld budget en productietechnieken niet als hindernissen worden gezien maar juist omarmd.
Nooit geweten dat ik dan ooit als student in een door deze grootheid ontworpen auto heb gereden.
Waren de Aston Martins zo goedkoop in die tijd? ;-)
Als je zowel een frisse Move als een elegante zeven serie kunt ontwerpen dan ben je inderdaad één van de groten. Ik had me nooit gerealiseerd dat de Dedra en 155 zo op elkaar leken en zelfs het glas deelden.