De eerste productieauto met turbo ken je nog niet

Tegenwoordig heeft zo’n beetje elke auto minimaal één turbo. Maar wat was eigenlijk de eerste productieauto met een turbo?

De turbo, sinds de downsize-trend die zich circa tien jaar geleden inzette is ‘ie weer helemaal hip. Het idee van zo’n stofzuiger is tegenwoordig vooral dat ‘ie motoren zuiniger maakt. Bij een lage belasting rijd je gewoon rond met een relatief kleine, zuinige motor. Indien noodzakelijk ‘springt de turbo bij’ om je de newtonmeters en paardekrachten te bieden waar je zonder slakkenhuis een grotere motor voor nodig hebt. Dat is een beetje te simpel uitgelegd ongeveer het idee.

Het idee achter de turbo is overigens allerminst nieuw. Sterker nog: het is bijna net zo oud als de auto zelf. Gottlieb Daimler himself vroeg in 1885 al een patent aan op een pomp die lucht comprimeerde om die vervolgens in de verbrandingskamer van een motor te jagen. Gecomprimeerde lucht bevat uiteraard meer zuurstof per volume-eenheid. Dus kan er bij elke ontbranding meer brandstof omgezet worden in wat Jeremy Clarkson zou omschrijven als powaaaaaaaah.

Het duurde echter nog twintig jaar voordat de Zwitser Alfred Büchi het patent aanvroeg op iets wat echt lijkt op de ’turbo’ zoals we die nu nog kennen. Büchi werkte destijds voor Gebrüder Sulzer, een (miljarden)bedrijf dat nu nog bestaat onder de naam Sulzer AG. Nog weer tien jaar later had Büchi zijn eerste prototype klaar voor tests. Aanvankelijk werd zijn vinding gebruikt voor vliegtuigmotoren. Een logische keuze, daar deze op grote hoogte vaak te kampen hebben met ijle lucht. Compressie van die lucht zou dus het vermogensverlies die dit oplevert kunnen counteren. Helaas bleek het prototype onbetrouwbaar.

Andere partijen waren nu ook bezig met de ontwikkeling van de turbo, onder andere in ‘Murica. Daar toonde Sanford Alexander Moss aan dat de turbo vermogensverlies op hoogte kan compenseren met een geblazen V12 op -jawel- de bekende Pikes Peak. Toch was het man van het eerste uur Büchi die de eerste commerciële toepassing van zijn vinding voor elkaar bokste. Dit betroffen geblazen tiencilinder diesels die het Duitse ministerie van Transport in 1925 kocht voor twee schepen, te weten de Preussen en de Hansestadt Danzig. De output van de motoren steeg door de toepassing van de turbo van zo’n 1.750 pk naar 2.500 pk. In de jaren die volgden werden turbo’s gemeengoed op motoren voor boten, vliegtuigen en andersoortige indrukwekkende machines.

Maar, hoe zat het dan met eerste auto die een turbo onder de kap kreeg? Velen denken dat dit de eerste Porsche 911 Turbo is, of de BMW 2002tii. Wij Europeanen zijn immers van de verfijnde techniek en Amerikanen van de domme kracht. Maar, mocht je dit denken heb je het enorm mis. Al zo’n tien jaar eerder had General Motors namelijk maar liefst twee geblazen bleppers in de aanbieding.

Volgens sommigen was de Chevrolet Corvair Monza Spyder Turbo de allereerste. Anderen geven de eer aan de Oldsmobile Cutlass (F85) die met turbo de epische naam Jetfire meekreeg. Auto’s namen geven kunnen ze zoals bekend als geen ander in Amerika. Feitelijk kwamen de auto’s ongeveer gelijk op de markt. Geen wonder, want de impetus om ze te maken was ook hetzelfde. GM voelde de hete adem van kleine zuinige Europese auto’s in de nek.

De downsizing gebeurde echter wel in Amerikaanse stijl. De Corvair had een Porscheësque zescilinder boxer in het achteronder, waardoor hij volgens Ralph Nader unsafe at any speed werd. De Jetfire had zelfs alsnog een dikke V8 in het vooronder. Het enige was dat deze met een inhoud van 3.5 liter wat kleiner was dan de meeste Amerikaanse V8-en. Met 215 pk leverde de Turbo Rocket genoemde achtpitter alsnog 60 pk meer dan het basismodel.

De Jetfire had echter twee probleempjes. Ten eerste waren de vering, ophanging en remmen naar goed Amerikaans gebruik niet aangepast op het extra vermogen. Ten tweede moesten eigenaren behalve de benzinetank ook een extra tankje bijvullen. Hier moest namelijk de -jawel- turbo rocket fluid ingegoten worden. Dit goedje bestond uit een mix van methanol en water en was bedoeld om het inlaatsysteem te koelen teneinde engine knock tegen te gaan. Engine knock treedt op als de mix van brandstof en lucht ontploft voordat de bougies een vonkje afgeven.

Zoals je begrijpt, hadden eigenaren niet de zin of niet het benul om dit tankje bij te vullen. Velen van hen stonden dus ook enige tijd na aankopen bij de dealer om te klagen over vermogensverlies en andere klachten over de motor. Uiteindelijk ging Oldsmobile zelfs zo ver om het moderne systeem voor klanten te vervangen met ouderwetse carburateurs. En zo stierf de turbo bij GM tijdelijk een stille dood. Tsja, alle begin is moeilijk…